حضرت امام صادق علیه السلام از ولادت تا شهادت

  از ولادت تا شهادت
 مشهور  ميان مورخان و محدثان آن است كه امام صادق (ع) در هفده ربيع الاول سال 80 و يا 83 قمرى چشم به جهان گشوده است .
محمد بن سعيد روايت كرده كه امام به هنگام وفات، هفتاد و يك ساله بوده است . ملاحظه مى شود كه اين روايت با هيچكدام از دو احتمال 80 و 83 سازگار نيست؛ زيرا مورخان اتفاق نظر دارند كه امام صادق (ع) در سنه 148 قمرى وفات يافته است . بنابراين تاريخ تولد آن حضرت سه سال و يا سه سال و اندى پيش از سنه 80 بايد باشد، و بدين ترتيب روايات وارده در ميلاد امام را مى توان به سه گروه تقسيم كرد كه قول ميانه همان 80 سال است و شايد آن نزديك به صحت باشد.
امام سجاد عليه السلام روايت مى كند كه رسول اكرم (ص) فرمود: «هنگامى كه پسرم جعفربن محمد...متولد شد، نام او را «صادق» بگذاريد چرا كه بزودى از نوه هاى او شخصى به نام جعفر، ظهور مى كند و به دروغ ادعاى امامت مى كند، از اين رو نام او جعفر كذاب است.(منظور از جعفر كذاب، يكى از فرزندان امام هادى عليه السلام است كه به دروغ ادعاى امامت كرد، و با طاغوتيان همكارى مى نمود.)
ابو خالد كابلى مى گويد: «به امام سجاد عليه السلام عرض كردم، امام بعد از شما كيست؟» فرمود پسرم محمد است كه علم را مى شكافد، و بعد از او جعفر است كه نامش در آسمان، «صادق» ميباشد.
عرض كردم: چرا تنها نام او صادق(راستگو) است با اينكه همه شما صادق هستيد؟ فرمود: پدرم، از پدرش نقل كرد كه رسول خدا(ص) فرمود: «هنگامى كه پسرم جعفربن محمد متولد شد، نام او را صادق بگذاريد، زيرا نام پنجمين فرزند او (پسر امام هادى عليه السلام) جعفر است، كه به دروغ ادعاى امامت مى كند، از اين رو در نزد خداوند، به نام جعفر كذاب است...»
بنابراين از آنجا كه امام صادق عليه السلام همنام فرزند ناخلف امام هادى، جعفر است، براى اينكه بين اين دو نفر بر اثر تشابه اسمى، اشتباهى رخ ندهد، امام ششم به عنوان جعفر صادق، ناميده شد، و اين نام را رسول خدا(ص) براى او انتخاب كرد و اين انتخاب پيام آور آن است كه امام صادق عليه السلام در گفتار و رفتار و همه شيوه هاى زندگى راستگو و درستكار است.
نام اصلى امام صادق عليه السلام «جعفر» است، واژه جعفر معانى متعدد دارد، يكى از آن معانى، نام نهرى است در بهشت، از اين رو امام باقر نام او را جعفر نهاد چرا كه و جود پربركت او همچو آب زلال نهر بهشت، حياتبخش و پر ثمر است.
روزى امام صادق به «ضريس كنانى» فرمود:«چرا پدرت نام تو را ضريس نهاده؟(با اينكه ضريس به معنى گرسنه، يا چاه سنگچين و يا مهره هاى پشت است).
او گفت: «پدرم مرا چنين ناميد چنانكه پدرت تو را جعفر ناميده.» امام صادق فرمود: پدرت از روى نادانى نامت را ضريس ناميد، زيرا ضريس نام يكى از پسران ابليس است، ولى پدر من از روى آگاهى نام مرا جعفر ناميد، زيرا جعفر نام نهرى از نهرهاى بهشت است...» به اين ترتيب، امام صادق توصيه فرمود كه براى نام فرزندان، نام نيك و معنى دار انتخاب كنيد.
 امام صادق (ع) كنيه هاى متعددى داشته مانند: ابوعبدالله ، ابواسماعيل و ابوموسى، كه مشهورتر همان نخستين آنهاست و القاب چندى هم داشته ، چون: صادق ، فاضل، قائم، كافل، منجى و غير اينها كه اولين، مشهورترين آنها است .
لقب صادق را جدش پيامبر به او داده است ، چنانكه ابوهريره در روايتى از رسول خدا نقل كرده كه فرمود: ... و خداوند از صلب فرزندم محمد باقر پسرى آورد كه كلمه حق و زبان صدق و راستى است . ابن مسعود مى پرسد: نام او چيست ؟ پيامبر مى فرمايد: جعفر صادق كه راستگو و درست كردار است و هر كس به او طعن زند و بدگويد و هر كه دست رد بر سينه او زند، به من بد گفته و دست رد بر سينه من زده است . امام صادق (ع) مردى بوده است چهارشانه، زيبا روى و خوش سيما. موهايش كوتاه و پر پشت بوده و وسط استخوان بينى اش كمى برجستگى داشته است . قسمت بالاى پيشا ن ى اش كم مو، پوست بدنش نازك و برگونه اش خالى مشكين و در بدنش چندين خال سرخ وجود داشته است.
اينكه امام در چه ماهى وفات يافته ، روايات مختلف است . برخى بيست و پنج شوال و برخى نيمه رجب را روايت كرده اند؛ ولى مورخان شيعه و سنى اتفاق دارند كه سال وفات امام، سنه 148 هجرت بوده است، و روايت بيست و پنج شوال نيز مشهور است
همچنين نويسندگان و تاريخدانان شيعه متفقاً اعتقاد دارند كه والى مدينه از سوى منصور عباسى ، امام صادق (ع) را بوسيله زهر مسموم و شهيد كرده است . و «كفعمى» در «مصباح» روايت كرده كه امام با انگورى زهرآگين مسموم و شهيد شده است .
در اين ميان برخى محققان اهل سنت نيز شهادت امام را بوسيله زهر، روايت كرده اند كه از جمله مؤلفان «اسعاف الراغبين» ، «نورالابصار» ،«تذكره الخواص» و «الصواعق المحرقه» را مى توان نام برد.
امام كاظم (ع) پدرش را پس از شهادت در ميان دو تكه پارچه سفيد كه لباس احرام او بود به اضافه پيراهن و دستارى كه يادگار جدش حضرت على بن الحسين (ع) بود و نيز در ميان بردى كه آن را به چهل دينار خريده بود، پيچيد و به خاك سپرده.
امام موسى كاظم (ع) ضمناً دستور داد، چراغ اطاقى را كه پدرش در آن مى زيست همچنان روشن نگاه دارند و اين چراغ تا امام موسى كاظم (ع) در مدينه بود، همه شب روشن بود تا اينكه او به عراق احضار شد. پيش از اين نيز امام صادق (ع) چراغ اطاق پدرش امام باقر را روشن نگاه داشته بود.
ابوهريره عجلى كه از شعراى اهل بيت و از علاقمندان آنان بوده در رثاى امام آن هنگام كه بدن مطهرش را روى تخت روان به سوى بقيع مى برده اند ، چنين سروده است :
«به آنان كه رفتند امام را روى دوشهايشان حمل كنند، گفتم : آيا مى دانيد كه چه شخصيتى را به گورستان مى بريد؟: كوه ثبير را كه چه مرتفع و بلند است ! اينك مردمانى را مى بينم كه هر يك مشتى خاك روى بدن مقدسش مى ريزند . چقدر شايسته است كه بر سر خويش بريزند. اى صادق و راستگو و اى فرزند راستان و صادقان! به پدران پاك و پاكيزه ات سوگند راستين مى خورم و خداوند تعالى و پروردگار خاوران نيز بوجود شما سوگند ياد كرده و فرموده است : دوازده ستاره درخشانى كه در علم الهى هميشه پيشرو و پيشگام بوده اند.»
بدين ترتيب امام صادق (ع) در قبرستان بقيع در كنار نياى مادريش حسن مجتبى و جد پدريش حضرت سجاد و پدرش باقرالعلوم (درود خدا به روان همه شان) به خاك سپرده شد و او آخرين امامى بود كه در بقيع دفن گرديد و پس از او تمام فرزندان او جز امام رضا (ع) كه در خراسان آرميده ، در سرزمين عراق به خاك سپرده شده اند.