خداى تبارک و تعالى مى فرماید :«اِنَّ النَّفْسَ لاَءَمَّارَهُ بِالسُّوءِ اِلاَّ مَا رَحِمَ رَبّى ...»1.خداوند متعال از مرحله اول برخورد نفس با مسائل خبر مى دهند که نفس شما را به شدّت به سوى بدى ها، شهوات، برنامه هاى خلاف که براى شما لذت مادى دارند، مى کشاند و امر مى کند و حرکت مى دهد، اما اگر بخواهید از این خطر سنگین که از درون خودِ شما سرچشمه مى گیرد در امان بمانید باید در سایه رحمت خدا قرار بگیرید. این رحمت خدا چیست؟با یک نظر ابتدایى به آیه شریفه، انسان به این نتیجه مى رسد که رحمت خدا در این زمینه مجموعه برنامه هاى تشریعى پروردگار بزرگ عالَم است که در دو قسمت از زمان حضرت آدم تاکنون به انسان ارائه شده است. این رحمت در یک بخش عبارت است از اوامر پروردگار بزرگ عالَم و در بخش دیگر هم عبارت است از نواهى و محرّمات خداوند، البته این اوامر و نواهى تنها نیستند، بلکه اراده، آزادى، قدرت و قوت انسان براى اجراى اوامر و کناره گیرى از نواهى به انسان کمک مى کنند. عقل انسان هم در دریافت این اوامر و نواهى یار و دوست و رفیق بسیار مهمى براى انسان است. روى هم رفته، یک انسان در دریایى از رحمت خداوند متعال در چهره اوامر و نواهى و در جمع قدرت و اراده و عقل و فطرت خودش قرار دارد و مى تواند از این رحمت خداوندى که به تعبیر پیغمبر اسلام عامل خیر دنیا و آخرت اوست، استفاده کند، البته جلب این رحمت، جذب و خرج این رحمت سختى و مشقّت دارد، براى این که کسى به دلیل رنج و زحمت جلب این رحمت فرارى نشود. پروردگار بزرگ عالَم همه انبیا، همه امامان، همه حکیمان و همه ناصحان مردم را دعوت به صبر و استقامت در این راه کرده اند.خداوند در قرآن مجید مى فرماید: صبر در این قسمت در روز قیامت براى صابر دو برابر اجر دارد. اگر هر عمل کننده اى یک اجر ببرد، صابر و بااستقامت دو اجر مى برد، پس باید انسان جاى حالت امّاره بودن نفس را با رحمت خدا عوض کند تا نفس ظرف رحمت الهى شود. این انسان بنا به زبان روایات انسان مرحوم است. پیغمبر امّت خودش را به همین نام هم خوانده اند، امّت مرحومه، یعنى طایفه و ملتى که داراى رحمت خدا هستند.اگر در آیات قرآن و روایات و دعاها هم دقت کرده باشید مى بینید که خداوند متعال از قرآن مجید که مجموعه مقرّراتشان است، تعبیر به رحمت کرده است. از پیغمبر اسلام نیز در قرآن کریم تعبیر به رحمت کرده است. وقتى در قرآن مى گوید که ما رحمت خود را بر شما نازل کردیم، یک معناى رحمت نازل شده، خودِ قرآن است که بالاترین کیفیّت رحمت پروردگار است. درباره پیغمبر هم خوانده اید که مى فرماید : «وَ مَا اَرْسَلْنَاکَ اِلاَّ رَحْمَهً لَّلْعَالَمِینَ »2. پیغمبر اسلام هم رحمت براى تمام مردم عالَم است، ائمّه طاهرین قدس سرهما هم که با پیغمبر اسلام از نظر حقیقت یکسان هستند، همان رحمت پروردگار هستند که به مردم نازل شده اند.بنابراین، آیه شریفه را این طور باید معنا کرد : نفس در مرحله اول برخورد با حیات و زندگى به دلیل سر و کار داشتن دائمى با محسوسات و ظواهر عالَم، انسان را سخت پاى بند ظاهر عالَم مى کند که این پاى بند شدن علت پدید آمدن انواع رذایل اخلاقى و سیّئات عملى است. این نفس با این امرى که مى کند، علاجش تنها رحمت خداست. رحمت خدا نیز در این زمینه عبارت است از قرآن، پیغمبر و امام.جلب این رحمت هم به این صورت است که انسان ابتدا در برابر حالت امّاره بودن نفس به اوامر و نواهى خدا که تجلّى در قرآن و وجود پیغمبر و امام دارد، معرفت پیدا کند و بعد هم بدان جامه عمل بپوشاند. اگر این کار را بکند، امّاره بودن نفس تبدیل به رحمت الهى مى شود.
