حماسه وجود اخلاقى حضرت زهرا (عليها السلام) در تاريخ

گاه اشخاص هيچ اثرى از خود نمى گذارند و بى نام و نشان مى ميرند ، گاه هم در روزگار خود اثر مى گذارند و پس از مرگ فراموش مى شوند و گاه هم اشخاصى پيدا مى شوند كه در تمام روزگاران اثر گذارند . وجود تاريخ اين كسان به يكى از سه گونه است :
* وجود تاريخى مادى ـ عينى .
* وجود تاريخى فعلى ـ رفتارى .
* وجود تاريخى نظرى .
وجود تاريخى مادى به گونه هاى مختلف تحقق مى پذيرد مانند ادامه وجود با اعقاب و نوادگان و آرامگاه و آثار عينى ملموس همچون آثار هنرى كه از ميكل آنژ به جاى مانده كه يكى از اركان فناناپذير و عظيم هنر غرب است .
وجود تاريخى فعلى ـ رفتارى ، به سنت ها و عادت ها و رفتارهاى متراكمى است كه شخص بنياد مى نهد و ترويج مى كند خواه مثبت باشد و خواه منفى . در ادبيات دينى ما به اين رفتارهاى متراكم ماندنى « سنت » اطلاق مى شود .
وجود تاريخى نظرى هم با وجود شخصيت والا و گرانمايه و معارف بلند انسانى و دينى كه توليد مى كند صورت مى بندد كه در ابديت زمان همه را از صاحب نظران گرفته تا افراد عادى به خود و به مواريث معارفى خود مشغول مى كند . حضرت مسيح از جهت وجودى و ارسطو از جهت علمى بدينگونه هستند .
خلاصه آنكه برخى افراد قابليت واستعداد بقا در تاريخ دارند يا در يكى از ابعاد سه گانه يا در تمام آن ابعاد . حضرت زهراى اطهر (عليها السلام) در هر سه بعد تبلور و تجسم تاريخى دارند :
در بعد مادى و عينى با نوادگان بسيار او كه به پنجاه ميليون فرد تخمين زده اند و در پيشاپيش آنان امامان و دانشوران صالح هستند . اين پديده منحصر به حضرت زهرا (عليها السلام) است و زنى در طول تاريخ يافت نمى شود كه چنين حضورى قوى و جارى و ملموس در بستر تاريخ داشته باشد .
از جهت آرامگاه هم شگفت است چرا كه ديگران همچون سعدى ، حافظ ، ابو على سينا ، شاه جهان و نور جهان در تاج محل ـ كه از عجايب هفتگانه جهان است ـ با آرامگاهشان وجود مادى دارند و حضرت زهرا (عليها السلام) از اين جهت با فقدان آرامگاهش حضور دارد ، چيزى كه امروزه بدان « تناقض نما » مى گويند .
حضور مادى حضرت فاطمه (عليها السلام) گاه به گونه اى ديگر بوده ، با گستره اى برجسته تر و آن زمانى است كه فاطميان به نام فاطمه (عليها السلام) در آفريقا حكومت بنياد نهادند . حماسه ماندگار ناصر خسرو علوى « فاطمى ام فاطمى ام فاطمى » از بازتاب هاى همين حضور مادى است . استاد محمود عقّاد كتابى نگاشته به نام فاطمة والفاطميون كه در آن به دولت فاطميان مى پردازد .
جامع الازهر را كه بزرگترين مركز علمى ـ دينى اهل سنت است ، فاطميان مصر بياد حضرت زهرا (عليها السلام)پايه گذارى كردند .
در بعد نظرى هم فاطمه زهرا (عليها السلام) حضور فعال ، پوينده و پايدار دارد كه از دو جهت است :
يكى از جهت مواريث معارفى كه از او به جاى مانده است .
و ديگر از جهت بررسى هايى كه درباره وى انجام گرفته است و مى گيرد .
چيز در خور التفات در اين خصوص اين است كه پژوهش ها درباره عظمت هاى بى پايان زهراى اطهر (عليها السلام) ، فرا سوى زمان و مكان و تيپ هاى اجتماعى و دينى است . عظمت حضرت زهرا (عليها السلام) ، تمام نفوس و عقول را در هر زمان و مكان و با هر مذهب و از هر صنف تسخير كرده است .
مؤلف كتاب فاطمة الزهراء از چهل و چهار كتاب خطى نام مى برد كه در گذشته هاى دور و نزديك از سوى دانشوران مذاهب مختلف تدوين شده است . همچنين از بيست و نه كتاب چاپى ياد مى كند كه تنها شمار اندك از آثار پر شمارى است كه درباره آن حضرت به نگارش درآمده است . چاپ كتاب وى به سال ( 1400 ـ هـ 1980 م ) است ، از آن زمان تا امروز كتاب هاى بسيارى درباره حضرت فاطمه (عليها السلام) به قلم آمده كه مى توان ادعا كرد كه بسيار افزون تر از آثارى است كه تا آن زمان به طبع درآمده بود . خود نويسنده ياد شده ، نوشتارى در معرفى سيصد مأخذ كه شرح حال زهراى مرضيه را آورده اند دارد .
اتفاق در خور توجهى كه به سال ( 1387هـ . ق ) رخ داد ، اين است كه كتابخانه « العلمين العامة » در نجف اشرف سه جايزه براى بهترين كتابهايى كه درباره حضرت زهرا (عليها السلام) به نگارش درآيد تعيين كرد . چهارده كتاب در اين مسابقه شركت كردند كه جايزه نخست به سليمان كتانى نويسنده مسيحى لبنانى براى كتاب فاطمة الزهراء وتر فى غمه تعلق گرفت ، جايزه دوم به عبدالزهراء عثمان محمد به خاطر فاطمة الزهراء بنت محمد اختصاص يافت جايزه سوم هم نصيب فاضل الميلانى الحسينى براى كتاب فاطمة الزهراء ام أبيها شد .

در اينجا بايد از كار لوئى ماسينيون مستشرق فرانسوى ياد كرد كه با فراهم آوردن ميليون ها يادداشت از زبان هاى مختلف درباره حضرت زهرا (عليها السلام) ، در صدد بود كه بزرگترين اثر در معرفى آن حضرت بيافريند . پس از مرگ وى لوئى گارده و چند تن ديگر از كارشناسان بررسى هاى اسلامى فرانسه براى تنظيم و ترتيب اين يادداشت ها و انتشارات آنها كمر همت بستند .
از ميان دانشوران فرانسوى كه همچون غلاة با شور و حماسه و شيدايى حول شخصيت حضرت زهرا (عليها السلام) سخن گفته ، پروفسور هانرى كربن در كتاب سنگين و عميق و تخصصى او به نام ارض ملكوت است . كربن در اين اثر با ايمان ژرف و روشن بينى خاص درباره حضرت زهرا (عليها السلام) سخن سرداده است .
در مورد مواريث معارفى حضرت زهرا (عليها السلام) سخن بسيار است . بى شك اگر آن وجود مقدس ، عمرى به اندازه مواريث نوادگان شايسته و بزرگوار خود چون امام باقر (عليه السلام) و امام صادق (عليه السلام)مى يافت براى بشريت مواريث معارفى بجاى مى گذاشت چرا كه او « محدثه » بود ، با اين وجود ، آنچه كه از آن حضرت برجاى مانده ، كم نيست . چندى است كه مسند فاطمة الزهراء به طبع آراسته شده كه هم از جهت حجم و كميت و هم از جهت محتوى و كيفيت ، از بسيارى از مسندها كه اهل سنت در مجاميع حديثى خود آورده اند برتر و بزرگتر است .
اما درباره بعد فعلى ـ رفتارى وجود تاريخى حضرت زهرا (عليها السلام) ، به حق مى توان گفت كه آن حضرت از اين جنبه شگفتى ساز و دگرگون كننده است ! زن جوانى كه بيش از هجده بهار از عمر او نگذشته بود ، پايه گذار يك سنت ـ رفتار متراكم ـ و مبدل به يك الگوى تمام عيار مى گردد تا آنجا كه امام عصر ( عج ) درباره ايشان مى گويد :
وَفِى ابْنَةِ رَسُولِ اللّهِ (صلى الله عليه وآله) لِي أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ.
انسان شناسان را اصطلاحى است به عنوان « شخصيت اساسى » . بنابراين اصطلاح ، حضرت زهرا (عليها السلام) با تجريد از قيد و بندهاى فردى ، يك سرمشق مطلق مى شود و بدينگونه در جاودانه تاريخ ماندنى مى گردد كه چنين هم شد .
جامعه شناسان مى گويند سر منشأ اوضاع بحرانى نسل جوان در جهان سوم ، خلأ الگوى رفتارى است . در اين حيطه ، زهراى مرضيه (عليها السلام) مشكل گشا و منجى است چون شخصيتى اصيل و شگفتى ساز است كه هاله اى از قداست او را در برگرفته است . آنچه به دنبال مى آيد ، دورنمايى است از سيماى رفتارى ـ اخلاقى زهراى اطهر (عليها السلام) كه بعد فعلى ـ رفتارى وجود تاريخى وى است و بعد از آن سخنان بزرگان و دانشمندان روزگاران دور و نزديك ذكر مى شود تا آفاق ديگرى از وجود اخلاقى آن حضرت نمايان گردد ان شاء اللّه .