شكر منعم واجب است ، يعنى به هر شخصى كه احسانى شود ، بر او لازم است كه از نيكوكار تشكّر و سپاس گزارى نمايد ، اين امر مقتضاى آدميّت است و حتّى بعضى از حيوانات به منعم وفا دارند ، با قبول اين اصل ، آدميان كه از نعمت هاى بى حد و حصر خداوند برخوردارند و مى دانند اين نعمت هاى بى پايان كه برون از حد وصف و قياس اند و از ناحيه منعمى غير از افراد عادى و جز عناصر خاكى و عوامل مادّى است ، بايد به شكرگزارى او اهتمام ورزند و در مقام اتيان اين فريضه و اجراى اين تكليف واجب ، منعم خود را بشناسد و چون منعمى جز حق پيدا نمى كند ، ناچار از حركت به سوى خدا و معرفت نسبت به اوست و اين معنى ، همان دين و ديندارى است .
ديندارى ، دفع ضرر محتمل
دفع ضرر محتمل لازم است ؛ در دنيا دو گروه در برابر يكديگر قرار گرفته اند ، موحّدين و كفار . موحدان به خدا و نشئه ماوراء و روز جزا ايمان دارند و براى اعمال خوب و بد پاداش قائلند . كفّار فقط به ماديّات قائلند . به جز دنيا عقيده به چيز ديگر ندارند ، نيكان عالم و در رأس همه آن ها انبياى الهى كفّار را از هول و هراس قيامت ، از شراره آتش جهنّم و از آن روز وانفسا برحذر داشته و گفته اند : براى بدكاران و كافران و فاجران و منافقان در آخرت عذاب دردناك پايدار خواهد بود . حداقل اثر گفتار پيامبران وهاديان انسان به صراط مستقيم آن است كه كفّار و منافقان احتمال عذاب و احتمال صدق گفتار پيامبران و سالكان راه را مى دهند و روى اين احتمال دفع ضرر محتمل واجب است و اين وجوب هم عقلى است و با اين فرض لازم است كه شخص به دعوت انبيا پاسخ مثبت گويد و نداى آنان را به لبيك جواب دهد و همين امر و اهتمام به دفع ضرر محتمل عبارت از سير در طريق دين و الزام به پذيرش شريعت است .
منبع : برگرفته از کتاب عرفان اسلامی استاد حسین انصاریان
