مقام حضرت مهدي(عج) در وادي السلام نجف اشرف، يكي از قديمي‌ترين مقامات منتسب به حضرت بقيه` اللّه ارواحنا فداه مي‌باشد.
در طول قرون و اعصار همه روزه هزاران تن از عاشقان و شيفتگان به اين مكان مقدس روي آورده، با كعبهِ مقصود و قبلهِ موعود راز دل گفته، كام دل جسته، در مواردي توفيق تشرف يافته‌اند.
امام صادق(ع) مكرر به اين نقطه تشريف آورده، در آن جا نماز گزارده، آن جا را به عنوان: <محل منبر حضرت قائم(ع)> معرفي فرموده است.
در روزهاي آغازين دولت حقه، حضرت ولي عصر(عج) از اين نقطه عبور فرموده به سوي پايتخت دولت كريمه - كوفه - رهسپار مي‌شوند.
پيامبر اكرم(ص) و اميرمؤ‌منان(ع) به هنگام رجعت در اين نقطه ديدار مي‌فرمايند.
احاديث فراوان در عظمت و قداست اين مكان مقدس از پيشوايان معصوم(ع) رسيده، كه با شماري از آن ها در اين نوشتار آشنا مي‌شويم.
مقام حضرت مهدي(عج) در وادي السلام
وادي السلام و پيشينهِ آن
بزرگ‌ترين گورستان در جهان اسلام، قبرستان وادي السلام در نجف اشرف مي‌باشد. اين گورستان علاوه بر وسعت، از لحاظ قدمت نيز كهن‌ترين گورستان جهان مي‌باشد. وجود مقام هود و صالح و گنبد و بارگاه بر فراز قبر آن دو پيامبر عظيم‌الشأن و تصريح معصومان‌بر دفن آن‌ها در اين مكان، از قدمت بسيار زياد اين مكان حكايت مي‌كند.
دفن آدم ابوالبشر و نوح پيامبر در نجف اشرف و در داخل ضريح اميرمؤ‌منان(ع) دليل روشني است بر اين كه قديمي‌ترين مقبره بر فراز كرهِ خاكي در همين منطقه است.
بر اساس روايتي كه از امام صادق(ع) نقل شده، پيكر مقدس اميرمؤ‌منان در طرف قبلهِ حضرت نوح و در محاذات سر و سينهِ او دفن شده است.
مقام هود و صالح
از مقابر معلوم و مقام‌هاي مشهور در نجف اشرف مقام هود و صالح مي‌باشد كه در اوايل وادي السلام قرار دارد.
كسي كه از باب طوسي وارد وادي السلام مي‌شود، چند قدمي كه پيش مي‌رود گنبد سبز زيبايي را در سمت راست راه خود مي‌بيند كه بر طاق آن نوشته شده: <مقام هود و صالح>.
اولين سايباني كه بر فراز قبور مطهر هود و صالح ساخته شد، به فرمان سيد بحرالعلوم (متوفاي 1212 ه .ق) بود؛ چنان‌كه نخستين ضريح چوبي نيز توسط ايشان تهيه و نصب گرديد.4 آن‌گاه يكي از افراد خيّر گنبد آن را با كاشي تزيين نمود.
به سال 1333 ه .ق هنگامي كه نيروهاي انگليسي به مدت 40 روز نجف اشرف را محاصره كردند، قبور مطهر هود و صالح را همانند بسياري از اماكن مقدسه ويران كردند و سنگ ارزشمندي را كه در آن با خط كوفي <مقام هود و صالح> حك شده بود، به غارت بردند و آن‌جا را به تلّي از سنگ و آجر مبدّل ساختند.
گفته مي‌شود كه مقام هود و صالح قبلاً در قسمت ديگري از وادي السلام اشتهار داشت، ولي سيد بحرالعلوم اين‌جا را به عنوان <مقام هود و صالح> اعلام كرد و دستور داد گنبد و بارگاهي بر فراز آن ساخته شود5 و توليت آن را با <محمدعلي قسام> جد اعلاي تيرهِ <آل قسام> قرار داد و برخي از زمين‌هاي زراعتي ناحيهِ <كفل> را براي آن‌جا وقف نمود.6
پس از رفع محاصره، بناي فعلي به سال 1337 ه .ق در همان نقطه‌اي كه سيد بحرالعلوم تعيين كرده بود، بنياد گرديد.
در ضمن وصاياي اميرمؤ‌منان(ع) آمده است:
فَادفِنُوني في هذَا الظهرِ في قَبرِ اخَوَيّ هُودٍ وَصالِح.
مرا در همين پشت - نجف - در قبر دو برادرم هود و صالح دفن كنيد.
آن‌چه مسلّم است اين است كه مولاي متقيان در كنار قبر آدم و نوح(ع) دفن شده است. چنان‌كه امام صادق(ع) به آن تصريح فرموده و زيارتنامهِ مخصوصي براي آن‌ها در حرم اميرمؤ‌منان(ع) بيان فرموده و براي هر يك از آن‌ها دو ركعت نماز زيارت مقرر فرموده است.
در طول قرون و اعصار سه قبر در داخل ضريح مقدس اميرمؤ‌منان(ع) جدا از يكديگر ظاهر و مشخص بوده، چنان‌كه ابن بطوطه و برخي ديگر از جهانگردان آن را مشاهده نموده‌اند.
روي اين بيان، آن‌چه در وصيّت مولاي متقيان <هود و صالح> به جاي <آدم و نوح> آمده، احتمالاً از باب تقيه و به منظور اخفاي محل قبر مي‌باشد.
در روايات مربوط به خروج سفياني نيز از مقام هود(ع) نامي به ميان آمده است:
سفياني يك سپاه 130000 نفري به سوي كوفه گسيل مي‌دارد، در <رَوحا> و <فارُق> فرود مي‌آيند، سپس 60000 از آن‌ها حركت كرده، در نخيله، در محل قبر هود(ع) فرود مي‌آيند و در روز عيد تهاجم خود را آغاز مي‌كنند.
و در نقلي ديگر تعداد آن‌ها 80000 نفر آمده است.
وادي السلام در عهد اميرمؤ‌منان(ع)
در احاديث فراوان آمده است كه اميرمؤ‌منان(ع) در دوران اقامتش در كوفه به پشت كوفه تشريف مي‌برد، در وادي السلام توقف مي‌كرد و ساعت‌ها به راز و نياز مي‌پرداخت. گاهي همراهان خسته مي‌شدند، ولي حضرت هم‌چنان سرِ پا مي‌ايستاد و مشغول مناجات بود، رخصت مي‌طلبيدند كه جامه‌اي پهن كنند تا مدتي استراحت فرمايد، ولي قبول نمي‌كرد.
نخستين كسي كه در وادي السلام از اصحاب مدفون شد خباب بن ارت متوفاي 37 ه .ق بود كه از سابقين دراسلام بود و ششمين فردي بود كه اسلام را پذيرفت. وي در جنگ بدر شركت داشت، در جنگ‌هاي صفين و نهروان نيز در خدمت اميرمؤ‌منان بود. در دوران خلافت اميرمؤ‌منان(ع) در كوفه در گذشت، مولاي متقيان بر پيكرش نماز خواند، در كنار قبرش حضور يافت و برايش طلب مغفرت نمود.
هنگامي كه به حالت احتضار در آمد وصيت كرد كه او را در پشت كوفه دفن كنند، پس او را در <ثويّه> در نزديكي مسجد حنانه دفن كردند، سپس افراد ديگري چون: سهل بن حنيف، رُشيد هَجَري، عبداللّه بن يقطر، جويريه` بن مسهر عبدي، كميل بن زياد، عبدالملك لخمي و عبيداللّه بن‌ابي اوفي در همان قطعه مدفون شدند، كه قبر هيچ كدام به طور مشخص معلوم نيست، فقط اخيراً براي كميل بن زياد گنبد و بارگاهي ساخته شده است.
وادي السلام در شب معراج
امام صادق(ع) در يك حديث طولاني از فضيلت مسجد كوفه سخن مي‌گويد، راوي مي‌پرسد: آيا مسجد كوفه خيلي قديمي است؟
امام(ع) مي‌فرمايد:
آري آن جا مصلاّي پيامبران بود، رسول اكرم(ص) نيز در آن نماز خوانده است و آن هنگامي بود كه جبرئيل او را بر فراز براق به سوي بيت‌المقدس مي‌برد، هنگامي كه به <دارالسلام> در پشت كوفه رسيدند، عرضه داشت:
<اي محمد(ص) اين جا مسجد پدرت آدم و مصلاّي پيامبران مي‌باشد، در اين جا فرود آي و نماز بگزار>.
به نظر مي‌رسد كه در اين حديث شريف منظور از <دارالسلام> همان <وادي‌السلام> مي‌باشد، زيرا:
اوّلاً: تعبير <و هو ظَهر الكوفه`؛ و آن همان پشت كوفه است>، بر آن دلالت مي‌كند.
ثانياً: در برخي از نسخه‌هاي تفسير عيّاشي، به جاي <دارالسلام>، <وادي السلام> بوده؛ لذا علامه مجلسي آن را <وادي السلام> ثبت كرده است. و اگر منظور از آن نجف اشرف باشد، طبعاً <وادي السلام> را در بر مي‌گيرد.
وادي السلام در عهد كهن
دفن شدن حضرت آدم(ع) در سرزمين مقدس نجف اشرف گواه روشني بر قدمت اين سرزمين مي‌باشد و در احاديث فراواني به آن اشاره شده، از جمله حديث بسيار طولاني امام باقر(ع) در مورد تأ‌سيس كعبهِ معظم مي‌باشد كه از قداست خاص اين سرزمين حكايت مي‌كند.
امام باقر(ع) در اين حديث نوراني، از تأ‌سيس كعبه در عهد حضرت آدم ابوالبشر توسط جبرئيل(ع) به تفصيل سخن گفته، در پايان مي‌فرمايد:
خداوند به جبرئيل امين امر فرمود كه چهار سنگ از چهار نقطهِ جهان برداشته، در چهار ركن كعبه قرار دهد:
1) سنگي از كوه صفا؛
2) سنگي از كوه مروه؛
3) سنگي از طور سينا؛
4) سنگي از <جبل السلام> و آن ظهر كوفه است.
در اين جا منظور از <جبل السلام> همان وادي السلام است و يا نجف اشرف كه شامل وادي السلام است.
از اين حديث رابطهِ خاص كعبه و مولود كعبه نيز استفاده مي‌شود. اگر ولادت با سعادت اميرمؤ‌منان در داخل كعبه مايهِ شرف و قداست كعبه شده، چنان‌كه امام صادق(ع) به آن تصريح كرده، در زيارت مأ‌ثور مي‌فرمايد: <اَلسلامُ عَلَيكَ يا مَن شُرِّفَت بِهِ مَكه`ُ وَمِني؛ سلام بر تو اي اميرمؤ‌منان، كه مكّه و مني از تو شرف و آبرو پيدا كرد>،22 خاك و گل آن نيز از سنگ حرم اميرالمؤ‌منين به عزت و آبرو رسيده است.
وادي السلام در آستانهِ ظهور
مولاي متقيان، اميرمؤ‌منان، حضرت علي(ع) به هنگام ترسيم خط سير حضرت بقيه`اللّه(ارواحنافداه) در روزهاي آغازين ظهور به سوي پايتخت دولت كريمه مي‌فرمايد:
كَأ‌نّي بِهِ قَد عَبَرَ مِن وادِي السلامِ اِلي مَسجِدِ السهلِه`ِ، عَلي فَرَسٍ مُحَجلٍ، لَهُ شِمراخٌ يَزهُو، وَيَدعُو، وَيَقُولُ في دُعائِهِ: لا اِلهَ اِلا اللّهُ حَقّاً حَقّاً....
گويي او را با چشم خود مي‌بينم كه از <وادي السلام> عبور كرده، بر فراز اسبي كه سپيدي پاها و پيشاني‌اش مي‌درخشد و برق مي‌زند، به سوي مسجد سهله در حركت است و زير لب زمزمه‌اي دارد و خداي را اين‌گونه مي‌خواند: لااله الا الله حقا حقا... .
منبع : پایگاه اسلام شیعه
