|
"Zimmə" əqdinin oxunma qaydası və şərtləri
"Zimmə" əqdi, digər əqdlər kimi mehriban və bağışlayan Allahın adı ilə başlayır, iki tərəfin razılığı ilə yerinə yetirilir, sonda isə şahidlərin imzası ilə bitir. "əhli-kitab" "zimmə" hökmünün vasitəsi ilə özlərinə İslam torpaqlarında sığınacaq tapır, özlərini orada asudə və azad hiss edirlər. Amma əqdi oxumazdan öncə bir neçə şərt var ki, bunlara "əhli-kitab"ın əməl etməsi vacibdir:
1. Cizyənin (vergi) ödənməsi.
2. İslam qanunlarının ziddinə əməl etməkdən çəkinməli.
3. Müsəlmanlara əziyyət etməkdən çəkinməli,
4. İslam dövlət qanunlarına ehtiram etməli,
5. İslam düşmənlərinə kömək etməmək.
Mərhum Şeyx Tusi "əl-Xilaf" kitabında belə yazır:
Əgər "zimmə əhli" İslam şəriətində günah sayılan bir iş görərsə (zina, oğurluq, qətl), ona İsalmi hədd (cəza) tətbiq etmək vacibdir. Çünki "zimmə" əqdi oxunan zaman onlara İslam qanunları xatirladılıb və onlar tam məsuliyyətlə bunu qəbul ediblər. Amma öz şəriətlərində halal və doğru sayılan bir iş görərlərsə (donuz əti yemək ya şərab içmək), onları cəzalandırmaq vacib deyildir. Əlbəttə əgər onlar bu günahı aşkara və ictimai yerlərdə etsələr, cəzalanmalıdırlar.
"Cizyənin" ödənməsi
Cizyə İslam dini terminologiyasında bir növ hədiyyədir. Yəni İslam dövləti onlar üçün əmin-əmanlığın və toxunulmamazlığın təmin edir və onlar da bunun müqabilində İslam dövlətinə hədiyyə verir.
Cizyənin miqdarı.
"Cizyə"nin miqdarının təyin olunmasında aşağıdakı şərtlər var:
1) "Cizyə"nin miqdarı yalnız İslam dövləti tərəfindən təyin olmalıdır.
2) "Cizyə" hər ilin axırında ödənilməlidir. Ödəyə bilməyənlərə ödəmək üçün vaxt verilir.
3). Yoxsul "cizyə" ödəmir. Uşaqlar və qadınlar "cizyədən" azaddır.
4) "Cizyə"nin miqdarı az olmalıdır.
"Zimmə" müqaviləsindən sonra "əhli-kitab"ın bütün məsuliyyəti İslam dövlətinin öhdəsində olur. İslam dövləti onların hüquqlarının qorunmasında məsuliyyət daşıyır. Eyni halda da "əhli-kitab" öz hüquqlarından tam istifadə etmək hüququna malik olurlar. İmam Səccad (ə) buyurub: "Allah–taala bu haqqı onlar üçün qərar verib. Onlar "zimmə" müqaviləsinin şətlərinə əməl etdiyi zaman, heç bir əziyyətə məruz qalmamalıdırlar.
İslam dininin "əhli-kitab"ın təhlükəsizliyini qorumaq üçün nəzərdə tutduğu bəzi qanunları sizin nəzərinizə çatdırırıq:
1. Toxunulmamazlıq.
Bu qanun onları iki halda qoruyur:
a) Heç bir müsəlmanın "əhli-zimmə"nin canına və malına zərər vurmaq haqqı yoxdur.
b) İslam dövləti onların canı və malını bütün düşmənlərindən qorumalıdır.
Böyük İslam Peyğəmbəri (s) bu haqqda buyurub:
"Hər kəs "əhli-zimmə"yə zərər yetirsə, qiyamət günü özüm onların haqqını təcavüzkardan tələb edəcəm".
İmam Həzrət Əli (ə) byurub:
"Bizimlə əhd-peyman bağlamış və bizə cizyə verən insanların, namusu namusumuz, canı canımız və əmlakı əmlakımız olmalıdır".
2. Din azadlığı.
"Kitab-əhli"nin Allaha, Peyğəmbərə və qiyamət gününə imanları vardır. Buna görə də İslam dini onları bütpərəstlərdən ayırıb və onların əqidəsinə ehtiram qoyur. Allah-taala Qurani-kərimin Bəqərə surəsinin 136-cı ayəsində buyurur:
"(Ey mö’minlər, yəhudi və xaçpərəstlərin sizi öz dinlərinə də’vət etmələrinə cavab olaraq) belə deyin: "Biz Allaha, bizə nazil olana (Qur’ana), İbrahimə, İsmailə, İshaqa, Yə’quba və onun övladına (əl-əsbat) göndərilənlərə, Musaya və İsaya verilənlərə, Rəbbi tərəfindən (bütün) peyğəmbərlərə verilən şeylərə (mö’cüzələrə) inanmışıq. Onlardan heç birini digərindən ayırmırıq. Biz ancaq Allaha boyun əyən müsəlmanlarıq!".
3. "Əhli-zimmə"nin məhkəmə hüququ.
a) Əgər "əhli-zimmə" ilə hər hansı bir müəlman arasında dartışma olarsa, "əhli zimmə"nin İslam məkəməsinə müraciət və hüquqlarından müdafiə etmək haqqı vardır.
b).Əgər bu hal iki "əhli-zimmə" arasında baş verərsə, yenə də islam məhkəməsindən istifadə etmək hüququna malikdirlər.
Allah-taala Maidə surəsinin 42-ci ayəsində buyurur:
"Əgər yanına gəlsələr, aralarında hökm et və ya onlardan üz çevir. Əgər onlardan üz döndərsən, sənə heç bir zərər verə bilməzlər. Əgər aralarında hökm etsən, ədalətlə hökm et. Allah ədalət sahiblərini sevər!".
s) "Əhli-kitab" zimmə qərarından sonra İslam torpağının hər bir guşəsində özləri üçün yaşayış məntəqəsi qura bilərlər.
4. Ticarət haqqları.
"Əhli-kitab" üçün İslam dövlətində ticarət baxımından heç bir çətinlik və qadağa yoxdur. Müsəlmanlar və "əhli-kitab" bir –birləri ilə alver edə və bir-birlərindən borc alıb verə bilərlər. "Əhli-kitab" zimmə qanunundan sonra müsəlmanlar üçün zamin, vəkil və şahid ola bilərlər. Onlar müsəlman bazarlarında sərbəst ticarətlə məşğul ola bilərlər.
Allah–taala Maidə surəsinin 5-ci ayəsində buyurur:
" Bu gün pak ne’mətlər sizə halal edilmişdir. Kitab əhlinin yeməkləri sizə, sizin yeməkləriniz isə kitab əhlinə halaldır. Mö’minlərin, həmçinin sizdən əvvəl kitab verilmişlərin (yəhudilərin və xaçpərəstlərin) azad və ismətli (özlərini zinadan və nəfslərini haram şeylərdən qoruyan) qadınları mehrlərini verdiyiniz, namuslu olub zina etmədiyiniz və aşna saxlamadığınız təqdirdə (evlənmək üçün) sizə halaldır. İmanı dananın bütün işləri boşa çıxar və o, axirətdə zərər çəkənlərdən olar!".
5. Ailə qurmaq haqqı.
Allah-taala yuxarıda qeyd etdiyimiz ayənin ardınca müsəlmanların onlarla və ya onların müsəlmanlarla ailə qurmasına icazə verir.
Müqəddəs İslam dini 1400 il bundan qabaq, bu və digər məsələlərdə onların ehtiramını saxlamışdır. Onlarla İslam qanunları çərçivəsində rəftar etməyi qərarlaşdırmış və onları heç də müsəlmanlardan ayırmamışdır.
İslam onlar üçün elə bir hüqular nəzərdə tutmuşdur ki, hətta onlar bir-birləri üçün belə bir hüquq tanımırlar.
1658-ci ildə Fransada Protestant məzhəbi rəsmi şəkildə qadağan olunaraq, protestant rəsmiləri həbsə göndərildi və bunula bərabər bütün hüquqları əllərindən aliıdı. 1715-ci ildə də belə bir qanun qəbul olundu ki, hər kəs Katolik dinində olmasa onlarla hər bir əlaqə qurmaq qadağandır (hətta ailə qurmaq). Amma bunun müqabilində əziz İslam Peyğəmbəri (s) öz müqəddəs əməlləri ilə dünya insanlarına, insanlığın nə olduğunu sübut edir. Böyük İslam Peyğəmbəri həm müsəlmanların, həmdə "əhli-kitab"ın qayğısına qalır və onların dəfn mərasimlərində iştirak edir, xəstələrinə baş çəkir və fəqirlərinə yemək aparırdı.
Həzrət Əli (ə) "əhli-kitab"ın fəqirlərinə yemək paylayardı.
Belə misallardan yüzlərlə yazmaq olar. Çünki, İslam dininin ən böyük gözəlliklərindən biri də, bütün səmavi dinləri qəbul etməsidir.
İmam Əli (ə) Misrin valisi Malikə yazdığı məktubdan bir hissə ilə bu məqaləni sona yetirirəm:
"Ey Malik! Vilayətində yaşayan insanları əsla incitmə və onlara əziyyət etmə! Çünki o insanlar, səninlə ya həmdindirlər ya da həmcins. Əgər həmdin olsalar sənin mömin qardaşın, əks halda isə Allahın yaratdığı bəndələrdirlər".
Əlavələr:
1. İslamda sülh və döyüş, 266
2. Azlıqların hüquqları, 9-15
3. İslam və hüquq, 137
4. Beynəlxalq İslam hüquqları
6. Əl-Məbsut fil-fiqh, 448
7. Əl-Xilaf, 5/539
8. Vəsayiluş-şiə, 11/96
9. Furu əl-kafi, 1/161
10. Təhrirul-vəsilə, 2/448
11. Mərifət jurnalı, 9/36
|
