Azəri
Friday 29th of March 2024
0
نفر 0

HÖKUMƏT VƏ VİLAYƏT ƏTRAFINDA

KUMƏT VƏ VİLAYƏT ƏTRAFINDA

فِي عَهْدِهِ إِلَيْهِ حِينَ وَلَّاهُ مِصْرَ جِبَايَةَ خَرَاجِهَا وَ جِهَادَ عَدُوِّهَا وَ اسْتِصْلَاحَ أَهْلِهَا وَ عِمَارَةَ بِلَادِهَا

Misirkumətinin başçılığında Malikin vəzifəsi bunlardan ibarətdir: Xərac cəm etmək, düşmənlərlə cihad etmək, oranın əhalisini islah edib onlar üçün sülh və əmniyyət yaratmaq və  şəhərləri abad etmək. ”[1]

zrəti Əlileyhissalam) hökumət və vilat mövzusunda Malik Əştərə dörd əsas və mühüm məsələni tövsiedir:

 ƏVVƏL: XƏRAC CƏM ETMƏK

 Xərac” kəlməsi ərəb sözü olub maliyyat (vergi) mə`nasınadır. Bu da sonradan izah olunacağı kimi xüsusi növ maliyyatdır. Bildiyimiz kimi, Misir əhalisi İslam dinini öz istək və ixtiyarları ilə qəbul etməmişdilər. Əksinə, müsəlmanlar onlarla döyüşüb qələbə çaldıqdan sonra İslamı qəbul etmişdilər.

 Fiqh terminində İslam qoşunlarınınr hansı bir ərazini sülh və saziş olmadan ələ keçirdikləri torpaqlara “ərazi məftutulnvəh adlanır. Belə torpaqlar bütün müsəlmanların mülkiyyəti sayılır və onların hamısı onda şərikdir və payları vardır. Bu əsasarə İslam hakimi bu torpaqları İslam dininin məsləhətlərinə riat etməklə, müsəlmanlar arasında ədalətlə bölüb onların ixtiyarına verməlidir. Bunun da müqabilində ildə bir dəfə onlardan maliyyat (vergi) alınır. Bur maliyyata fiqh terminində xərac” deyilir.

 İKİNCİ: DÜŞMƏNLƏRDƏN MÜDAFİƏ

 zrət Əlileyhissalam)-ın kəlamındakı “cihad kəlməsinin “ədüvviha” (düşmənlər) kəlməsi ilə olan nisbətindən başa düşülür ki, Həzrətin “cihaddan məqsədi, müdafiə yönlü cihaddır və “fiqh” istilahında olan “cihad mə`nasını nəzərdə tutmamışdır. Onarə ki, Əhli-Beytləyhimussalam)-dan (şiə alimlərinin fikir birliyinə görə) nəql olunandislərə əsasən, ibtidai cihad”, yə`ni İslam qoşunlarının bir ölkəyə qoşun yeridib onları özlərinə təslim etməsi, yalnız mə`sum İmamləyhimussəlam)-ın əmri və onun nəzarəti ilə olmalıdır. İmam qeybdə olan dövrdə birbaşa başqa ölkəyə hücum edib, onları müsəlman olmağa vadar etməyə icazə verilmir. Təbiidir ki, Malik Əştər mə`sum İmamınleyhissalam) nəzarətindən uzaq olan bir ölkədə vali olaraq müxtəlifrbi bölmələri idarə edəcəkdi. İmamınleyhissalam) birbaşa nəzarəti olmayan vaxtda, yalnız yadların və düşmənlərin hücumu qarşısında müdafiə olunmaq ixtiyarı var idi, amma əvvəldən başqa ölkəyə qoşun yeridib, hücum etməyə ixtiyarı yox idi.

ÜÇÜNCÜ: ƏHALİNİN İSLAH OLUNMASI

Bu bəyandan aydın olur ki, hakimin vəzifəsi yalnız əhalinin maddi rifah və müdafiəsi ilə bitmir, əksinə, mə`nəvi cəhətdən islah olunmaları və hidat edilmələri də onun əsas vəzifələrindən biri sayılır.

Beləliklə, məs`uliyyətli şəxslər diqqət etməlidirlər ki, onların vəzifələri təkcə yollara asfalt döşəyib, küçə və xiyabanları düzəltmək, həmçinin, başqa maddi məsələlərill etməklə sona yetmir. Hakim, əhalinin mə`nəvi cəhətlərini diqqət mərkəzində saxlamalı və onların bu cəhətdə inkişaf etmələrindən ötrü əlindənləni əsirməməlidir. O, bu kimi məsələləri ruhani sinfinin boynuna atmaqla özünü məs`uliyyətdən kənarlaşdırmamalıdır.

 DÖRDÜNCÜ: ŞƏHƏR VƏ KƏNDLƏRİN ABADLAŞDIRILMASI

 Malikin başqa əsas vəzifələrindən biri də şəhər və kəndlərin abadlaşdırılması hesab olunur. İmamın bu sözü tarix boyu bu müqəddəs dinə vurulan töhmətlərin qarşısını alır. Bunarə də demək olar ki, İslam, məsihi rahiblərinin əksinə olaraq, cəmiyyətin maddi və rifahi məsələlərinə çox diqqət yetirmişdir. Nə qədər ki, dünya ne`mətləri və maddi ləzzətlər insanın Allahdan qafil olmasınatirib çıxarmayıb, eləcə də zülmə, sitəmə və başqalarınınququnun pozulmasına səbəb olmayıb, şəriət insanın bu ne`mətlərdən istənilən qədər istifadə edilməsinə icazə verir.

MƏRKƏZLƏŞMİŞ SİSTEM, YOXSA... . ?

 Bə`ziləri Əlileyhissalam)-ın bütün bu ixtiyarları (vergilər, hərbi, qəzavət və mədəni işləri) Malik Əştərə verməsilə İslamdakumətin idarəçilik sistemi, mərkəzləşmiş yolla deyil və İslam mərkəzləşmə ilə müxalifdir. ” – deyə güman edə bilərlər. Həzrətin başqa köməkçiləri ilə – kumətlə əlaqadar işlərinə diqqət etdikdə bumana yer qalmır. Nümunə üçün: İmamleyhissalam) Əşs ibn Qeyslə tam başqar rəftar edir, ona az ixtiyar verir və əsas ixtiyarları mərkəzikumətdə saxlayır. Belə nəzərə çarpır ki, Həzrətin ölkəni bu yolla idarə etməsi onun dostlarının şəxsiyyətindən asılıdır. Əslində isə İslamınkumət sistemi mərkəzləşmə əsasındadır. Sadalanan bütün bu xüsusiyyətləri Malik Əştərdə gördükdə insana elə gəlir ki, bu ixtiyarların hamısının Malik Əştərə verilməsinin əsas səbəbizrət Əlileyhissalam)-ın Ona tam əmin olması və onukumət sisteminin bütün cəhətlərində əmanətdar olmasını qəbul etməsidir. Bunarə də, Malikin əməllərinə nəzarət etməyi lazım bilmir. Lakin o həzrətin başqakumət işçiləri ilə olan rəftarı tam fərqlidir. Onarə də onlara az ixtiyar verib, əməllərinə nəzarəti çoxaldır.


أَمَرَهُ بِتَقْوَى اللَّهِ

 “Həzrət Əlileyhissalam) Malikə İlahi təqvanı əmr edir. ”

Bumləni əvvəlkimlələrlə yanaşı qoyduqda aydın və dərin bir mə`na alınacaq. Əvvəlkimlələrin birində Həzrəti Əlileyhissalam) Malik Əştərikumət başçısı olaraq xalqı düzn yola də`vət edən bir şəxs kimi tanıtdırmışdır. Aydındır ki, əgərkumət başçısı təqvalı olmasa, həmçinin, nəfsinin, arzularının, heyvani istəklərinin əlində əsir olsa, onda əhalini özstərişləri ilə düzn yola hidat edə bilməz. Onarə də başqalarına düz yolstərmək istəyən insan ilk növbədə özünə xitab etməlidir. Əgər nəfsani istəklərini əql və mə`nəvi cəhətdən nəzarət altına almaq və öz nəfsinə kamil surədə qaliblməyə qadir olsa, onda bir nəfəri hidat etməyə də (özü-özünə) qadir olar. Beləliklə, bu əqidədə olan şəxs öz vücudundan xaricdə olanlara (cəmiyyətə) tə`sir qoya və cəmiyyəti düzn yola də`vət edə bilər. Amma əgər onun özü nəfsani istəklərə tabe olsa, şeytani istəklərinin əsiri olsa, özünün düz yolalməsində qüvvəti olmasa, başqalarını hidat etməkdə nemüvəffəq ola bilər.

Əgər insan öz nəfsi ilə mübarizədə h bir müvəffəqiyyət əldə edə biməsə, nemümkün ola bilər ki, başqaları ilə hərdən qarşılaşdığı halda onları düzn yola hidat edə bilsin? Əgərr hansı bir miyyəti nəzərə alsaq, insanların sayı bir neçə dəfə artacaq. Həmin mətləb, vəzifəsi əhalini hidat etmək və düzn yolatirmək olan ruhanilərə də aid olur. Əgər ruhani öz nəfsini rəzil xislətlərdən pak etməyə qadir olmasa, özünü Allah dərgahına yaxın edə bilməsə, nəfsinin əlində əsir olsa, bu şəxsin başqalarını hidat etməyə qüdrəti çatmaz. Hətta belə bir halda onun vücudunun tə`sirindənmiyyət bərbad hala düşəcək. Bizmiyyətdə belə ruhaniləri dəfələrlə müşahidə etmişik. Qur`an məhz belə şəxsləri nəzərə alaraq buyurur:[2]

فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ

 Ey ağıl sahibləri! Bu hadisədən ibrət alın!” Dir nümunələr tarix boyu çox müşahidə edilmişdir. Məhz bunların nətisində müqəddəs İslam dinində müxtəlif məzblər və qarşıdurmalar əmələ gəlir. Bu da İslam ümmətini fəsada və gerilidoğru çəkir.



[1]Әlavә mә`lumat almaq üçün mәrһum Şeyx ӘnsarininMәkasibkitabına müraciәt olunsun.

[2] Һәşr surәsi, 2-ci a

0
0% (نفر 0)
 
نظر شما در مورد این مطلب ؟
 
امتیاز شما به این مطلب ؟
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

latest article

İSLAMIN ZÜHURU-2
ŞЕYХ FАZİL LӘNKӘRАNİNİN ÖMÜRLÜYÜNDӘN
HİZBULLAH[1]QÜVVƏLƏRİNİN ÜSTÜNLÜYÜ
İohann Volfhanq Höte: «Quran – kitabların kitabıdır»
Şeyx Məhəmməd Fazil Lənkərani dәftәrхаnаsının nümаyәndәliklәri
İMAMIN ADININ VƏ YERİNİN GİZLİ SAXLANMASI İLƏ ONUN QORUNMASI
DÖRDÜNCÜ FƏSİL
Əhli-beyt (ə) və Qədir-Xum
Sadə torpaqdırsa, lakin Kərbəla torpağıdır...
Əbu Talibin mömin olması barədə varid olmuş hədislər

 
user comment