6 ـ اوضاع خورشيد و ستارگان ديگر در قرآن
سوره تكوير آيه 2 و 3 :
( إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ * وَإِذَا النُّجُومُ انكَدَرَتْ )« و هنگامی كه ستارگان تيره و بی نور شوند * و هنگامی كه كوه ها را به حركت آرند و از جا بركنند » .
سوره انفطار آيه 1 و 2 :
( إِذَا السَّماءُ انفَطَرَتْ * وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انتَثَرَتْ ) .« هنگامی كه آسمان بشكافد * و هنگامی كه ستارگان پراكنده شوند » .
آسمان عبارت از محيطی است كه ما هر شب و روز بالای سر خود مشاهده می كنيم ، پس تمام محيط بالا با آنچه در اوست از منظومه ، كهكشان و ستارگان را شامل می شود ، بعد از شكافته شدن تمام آن برنامه ها به هم خورده و فانی می شوند .
دانشمندان امروز بر اين عقيده اند كه : مصرف تدريجی « هيدروژن » موجب افزايش حرارت می شود ; هيدروژن خورشيد كه به تدريج به « هليوم » مبدل می شود ، قسمت مركزی خورشيد تيره تر می گردد و در نتيجه انرژی ، كمتر از آن صادر می شود و باانقباضی كه در قشر خارجی پيش می آيد و انرژی كه در قسمت درونی توليد و ذخيره می گردد ، از ذخيره مركزی آن پيوسته انرژی و حرارت بالا می رود ; به اين ترتيب اين منبع قدرت ، پيوسته در يك حالت توازن ، نورحرارت می دهد ; ولی اين وضع برای هميشه نخواهد بود ; زيرا زمانی می رسد كه مايه هيدروژن آن ، كاهش می كند و منبع انرژی زير اتمی آن تمام خواهد شد و به سرعت جرم آن منقبض و تششع و حرارت آن به هم پيچيده و تاريك می شود . با تاريك شدن خورشيد ، وضع منظومه شمسی كه ستارگان ديگراند ، از نظم افتاده و همه فرو خواهند ريخت و اينچنين است حال هر خورشيدی كه در كهكشان فضاهای ديگر ( غير ازفضای ما ) موجود است .
تذكری دوباره
همانگونه كه گفتيم مقصود ما تطبيق قرآن با گفته دانشمندان امروز نيست ; زيرا قرآن مجيد دارای وضعی ثابت و مطالبی بس شگفت آور است ، كه بايد گذشت زمان تفسير و ترجمه نمايد ; بنابراين به همين مقدار كه ما به اشارات كلی قرآن تصريح می كنيم ، حقيقت اين كتاب مقدس برای اهل نظر بيشتر روشن می شود .
چنانچه صورت ها و پديده های زنده ، همگی در معرض حوادثند ، خورشيد نيز چنين است ، و هر روز در انتظار پيش آمد يك حادثه ناگهانی كه موجب انفجار و سپس خاموشی آن شود می باشد ، اين گونه انفجارهای ناگهانی را در ستاره های درخشان ديگر ، به وسيله دوربين های ستاره شناسان ، اكنون بيشتر از زمان های گذشته مشاهده می كنند .
آيات ديگری نيز بر اين نكته اشاره دارند كه تمام منظومه ها ، كرات و خورشيد بيشتر از مدت معينی زندگی ندارند ، آن آيات عبارتند از : سوره روم آيه 8 سوره زمر آيه 8 ، سوره احقاف آيه 2 .
7 ـ خلقت انسان در قرآن
سوره علق آيه 2 :
( خَلَقَ الاِْنسَانَ مِنْ عَلَق ) .« [ همان كه ] انسان را از علق به وجود آورد » .
سوره مؤمنون آيات 12 ، 13 ، و 14 :
( وَلَقَدْ خَلَقْنَا الاِْنسَانَ مِن سُلاَلَة مِن طِين * ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِی قَرَار مَّكِين * ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً . . . ) .« و يقيناً ما انسان را از [ عصاره و ]چكيده ای از گِل آفريديم * سپس آن را در نطفه ای در قرارگاهی استوار [ چون رحم مادر ]قرار داديم . * آن گاه آن نطفه را علقه گردانديم ، پس آن علقه را به صورت پاره گوشتی درآورديم » .
سوره حج آيه 5 :
( يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِن كُنتُمْ فِی رَيْب مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُم مِن تُرَاب ثُمَّ مِن نُّطْفَة ثُمَّ مِنْ عَلَقَة ) .« ای مردم ! اگر درباره برانگيخته شدن [ پس از مرگ ] در ترديد هستيد ، پس [ به اين واقعيت توجه كنيد كه ] ما شما را از خاك آفريديم ، سپس از نطفه ، سپس از علقه » .
توضيح و تفسيرخلقت انسان از گِل می باشد ، اما منظور از گل ، معنای عرفی آن نيست ; بلكه چكيده و عصاره ای از گل است كه در آيه به جمله « سُلالَةٌ مِن طِين » ياد شده است . پس از آنكه تحول لازم در تركيب خاك صورت گرفت و به بيان آيه سلاله ای از آن فراهم شد ، سلاله مزبور آمادگی می يابد تابه قدرت حق دريافت حيات كند و به نطفه مبدل شود .
لغت « نطفه » خلاصه ای از كليه صفات طبيعی موجودات ، و ذكر آن جامعترين كلمه ای است كه برای معرفی موجود زنده می توان به كار برد .
جمله « قَرار مَكِيْن » بليغ ترين تعريفی است كه برای محل مناسب پرورش تخم و نطفه ، در جميع موجودات نطفه دار ، اعم از تخم گذار و بچه زا ، می توان ذكر نمود . چنانكه كلمه نطفه به صورت « نكره » در آيه ذكر شده و شامل نطفه تمام جانداران می باشد ، برای حيوانات بچه زا « قرار مكين » رَحِمْ و برای تخم زا مناسب ترين محلی است كه تخم را در آن قرار می دهند .
اغلب مفسران « علق » را خون بسته دانسته اند و چنين می گويند كه : پروردگار ، انسان را از خون بسته خلق نمود ، اين تعبير از نظر علمی مؤيد و استوار نيست ; زيرا هيچ حيوان و انسانی را سراغ نداريم كه از خون آنهم از خون بسته به وجود آمده باشد(1) .
معنی « علق » با توجه به ريشه لغوی و مشتقات آن ، بستگی و پيوستگی به چيزی يا چيزهايی است كه آيه ناظر به آن است . انسان ابتدا از گل آنهم از چكيده ، سپس از نطفه ، پس از آن از علق يعنی چيزی كه از پيوستگی سه دوران گل و نطفه و علق است به وجود آمد ، نه اين كه پيوسته به معنای خون بسته باشد .
پس از اين ملاحظات ، تعبيری كه برای كلمه علق می توان كرد مجموعه ای از بستگی ها و ارتباطات است كه با قرار گرفتن در رحم ، به وجود می آيد و اين معنی منافات با اصل موضوع كه علق يعنی كرم كوچك ذره بينی است ندارد . تشكيل اين كرم كوچك بسته ، به چند دوران گل ، نطفه و علقه است .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ ناگفته نماند كه : اگر مفسرانی چون علامه طباطبائی در تفسير خلقت انسان ، از « علق » به خون بسته شده تعبير كرده اند ; منظورشان خلقت اوليّه نيست ; بلكه منظور اين است كه خلقت انسان ابتدا از منی و نطفه كه برگرفته از اسپرم زوج و تخمك زوجه می باشد آغاز شده و سپس تبديل به علقه می شود . پس منظور آيات اين نيست كه انسان از همان آغاز با « علقه » خلق شده ; بلكه منظور اين است كه پس از آنكه نطفه تبديل به علقه شد ، علقه تبديل به مضغه و سپس به موجود زنده ای به نام بشر تبديل می شود . به عبارت ديگر « علقه » يكی از حالات و مراحل خلقت است نه ريشه آن به عنوان مثال اگر كسی در پاسخ اين سؤال كه : خشت از چه چيزی درست شده است ؟ بگويد : از گِلْ نمی توان ايراد گرفت كه خشت از خاك و آب درست شده است . چرا كه گِل مرحله ای است از مراحل وجودی آن .
نظريه دانشمندان
همه آن نطفه كه در رحم ريخته می شود انسان نمی گردد ; بلكه از زنان تخمی در نهايت خُرْدی جدا می شود و در رحم قرار می گيرد كه به چشم ديده نمی شود و در نطفه مرد موجودات بسيار كوچكی است كه آنها نيز به چشم ديده نمی شوند ; اما اگر با ميكروسكوپ مشاهده شود ، دارای سری مدور و شبيه زالو و دنباله دارند ، يكی از آنها با تخمی كه از زن جدا شده متصل می شوند و جنين از اين دو تكوين پيدا می كند .
8 ـ آثار باد و طوفان در قرآن
سوره حجر آيه 22 :
( وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ )« و بادها را باردار كننده فرستاديم » .
نظريه دانشمندان
از نظر دانشمندان راه تلقيح گياهان بر چند قسم است : به وسيله آب رودخانه ها برای گياهان كنار رود ، به وسيله حشرات ، وزيدن باد ، و دست انسان . همين جاست كه يكی ديگر از معجزات قرآن مبنای بر اين كه گياهان نر و ماده هستند معلوم می شود ( سوره لقمان آيه 10 ) .
9 ـ فتح كرات ديگر در قرآن
سوره لقمان آيه 20 :
( أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللهَ سَخَّرَ لَكُم مَا فِی السَّماوَاتِ وَمَا فِی الاَْرْضِ ) .« آيا ندانسته اند كه خدا آنچه را در آسمان ها و آنچه را در زمين است ، مسخّر و رام شما كرده » .
سوره جاثيه آيه 13 :
( وَسَخَّرَ لَكُم مَا فِی السَّماوَاتِ وَمَا فِی الاَْرْضِ جَمِيعاً ) .« و همه آنچه را در آسمان هاست و آنچه را در زمين است از سوی خود برای شما مسخّر و رام كرد » .
نظريه دانشمندان
دانشمندان ، قبلا احتمال می دادند كه بشر بتواند به كرات آسمانی دست يابد ولی امروز اين احتمال به يقين رسيده است ، تا جايی كه عملا كشورهای بزرگ سفينه های خود را در كره ماه پياده كردند .
اروپاييان پس از آنكه تمام علوم فعلی را از منابع شرقی و بويژه از كشور ايران اخذ كرده و پس ازآن در عين حال كه مانع پيشرفت علوم در مشرق زمين شدند ، كم كم به ترقيات شگرفی نائل آمدند ، درست در موقعی كه فاصله بين علوم جديد و قديم زياد شد ، مدرسه « دارالفنون » در ايران تأسيس و ناگهان دانشجويان ايرانی ، علوم اروپايی را باز كرده و خواندند ، ديدند اروپاييان تمام پيشرفت ها اكتشافات علمی را به خود نسبت داده اند و علوم ايران و مسلمين را جمعاً پوچ جلوه گر ساخته اند .
اين مسئله كه تمام علوم ، ريشه و منشأش ما اروپاييان هستيم از آن موقع تاكنون ادامه دارد ، به طوری كه ملل جهان تماماً علوم را زاييده افكار دانشمندان اروپايی می دانند .
ای كاش جوانان بی اطلاع ما بيدار می شدند و افتخارات گذشته فرهنگ اسلامی را در مردم قبل مشاهده می كردند ، تا اين گونه فريب دزدان فكر را نخورده و آن نسبت های بيهوده را به نام كشف برای اروپاييان ندانند . برای روشن شدن مطلب به بعضی از گفته های دانشمندان اسلامی ، در علوم مختلفی كه در آن استاد بودند ذيلا اشاره می كنيم :
قوانين انعكاس و انكسار نور
در كتاب « فيزيك » تأليف « بتانكور » ضمن بحث از نور می نويسد : « دكارت » در سال 1630 قوانين انعكاس و انكسار نور را با فرض اين كه نور از اجسام ريز ساخته شده است بيان كرد ، و اين اجسام ريز را با گلوله های پرتاب شده مقايسه نمود . در سال 1690 « هويكنس » در كتابش ، تئوری امواج نور را شرح داد كه بتانكور می گويد : می توان او را واضع اين تئوری دانست . بايد گفت : آقای بتانكور راوی اروپاييان نسبت به دانشمندان مسلمان ايرانی كم لطفی كرده ايد ; زيرا اساس تئوری های ذره ای و موجی ، متعلق به قبل از آنهاست نه متعلق به اروپا .
آقای دكارت و هويكنس و نيوتن عين گفته های دانشمندان اسلامی راگفته در كلمات آنها با دانشمندان مسلمان هيچ تفاوتی نيست . تفسير دكارت نسبت به نور ، انعكاس و انكسار آن عيناً گفته دانشمند عالی مقام اسلامی ايرانی خواجه نصيرالدين طوسی است كه در سال 597 متولد شده است ، خواجه در كتاب « تجريدالاسلام » می فرمايد : به عقيده دانشمندان ( كه خود او يكی از آنهاست ) نور از اجسام ريزی تشكيل شده است كه از منبع جدا شده و به محل ديگر كه نور را می پذيرد می رسد(1) .
فيزيك دانان اروپا ، از زمان دكارت تاكنون ، برای اين كه قوانين انعكاس نور را با فرض ذره ای تفسير كنند می گويند : همانگونه كه توپ لاستيكی در موقع برخورد با ديوار منعكس می شود ، برای نور كه مانند ذره تصور می شود ، كيفيت انعكاس به آسانی قابل تطبيق است .
اين مطلب را « آلبرت انيشتن » در كتاب « سير تكاملی علم فيزيك » نوشته و اين بحث را به اروپاييان خصوصاً به دكارت نسبت داده است ; اما با كمال معذرت از آقايان اروپاييان و غرب زدگان وحشت زده كه تمام برنامه آفرينش را می خواهند از دريچه اروپا ببينند ، اين مطلب را « كمال الدين ابوالحسن فارسی » در 700 سال قبل در كتاب « تنقيخ المناظر » بيان كرده است كه مفاد عبارت او اين است : همانطور كه اجسام طبيعی اگر از محل بلندی به زمين به جسم سختی برخورد كنند برمی گردند ، يا اگر جسمی را به ديوار پرتاب كنيم برمی گردد ; به همين ترتيب نور وقتی كه به اجسام صيقلی بتابد منعكس می شود . خلاصه دكارت يك كلمه اضافه تر از مطلب دانشمندان اسلامی را نگفته است .
نظريه فرما
« فرما » يكی از رياضی دانان اروپا است ، وی در بيان علت انعكاس نور می گويد : شعاع نور وقتی از محيطی ، داخل محيط ديگر شود ، خط سير خود را طوری انتخاب می كند كه كمترين وقت را برای رسيدن به مقصد صرف نمايد . اين جمله به « قانون فرما » معروف شده است ; ولی اين جمله در كتاب « تنقيخ المناظر » ابوالحسن فارسی در جلد دوم صفحه 131 چنين آمده است : هنگامی كه نور با جسم شفاف غليظ تری مصادف شود ، اين غلظت مانع حركت نور در جهت اوليه است ، از اين رو نور منعكس شده ، در جهتی حركت می كند كه نفوذش آسان باشد و چون راه سهل تر را انتخاب كرد ، مسلماً زودتر به مقصد می رسد(1) .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ « زَعَمَ بَعْضَ الْحُكَماءِ اَنَّ الضُّوْءِ اَجْسام صِغار تَنْفَصِلُ مِنَ الْمَضِیِّ وَتَنيلُ بِاالْمَسْتَضِی » .
نيوتن و انكسار نور
« نيوتن » در بيان علت انكسار نور می گويد : شعاع نور وقتی از هوا داخل آب می شود ، می توان حركت آن را در حقيقت مركب از دو حركت دانست : يك حركت عمود بر سطح آب و حركت ديگر : در امتداد افقی و مماس با سطح آب شعاع انكسار كه نتيجه اين دو حركت است .
بحث تجزيه و تركيب حركات يكی از مباحث مهم فيزيك و مكانيك را تشكيل می دهد و اساس تئوری « ماكسول » كه نور را دو عامل عمود بر هم می داند ، از فرض نيوتن سرچشمه گرفته است .
اينها از تراوشات فكری دانشمندان اسلامی است و اصل مطلب در كتاب « كمال الدين فارسی » صفحه 141 است كه : اگر نور به طور مايل از محيطی داخل محيط شفاف ديگری شود ، می توان حركت آن را مركب از دو حركت دانست :
حركت اول : در جهت عمود نافذ و حركت دوم : ديگر در جهتی كه عمود بر عمود اول است ، در مبدأ نفوذ يعنی در نقطه ای كه نور داخل آب شده است ؟
اكنون تصديق می كنيد كه نسبت به دانشمندان اسلامی خصوصاً دانشمندان ايرانی چقدر حق كشی شده است ؟
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ « فاالضوء اذا صادف جسماً مشفاً اغلظ فانه لفظة يمانعه من النفوذ فی جهة حركة فيميل الی جهة هی اسهل نفوذاً » .
دو نظر از دو كتاب
1 ـ كتاب « تاريخ تمدن » می نويسد : شكی نيست كه مسلمين با تجربيات و عمليات خويش ، علم جديد شيمی را پايه گذاری كرده و آنها بودند كه بسياری از تركيبات شيمی را كشف كردند ، و براساس كشفيات آنان ، شيمی جديد استوار شد .
2 ـ كتاب « تمدن اسلام و عرب » می نويسد : اين كه در كتب شيمی می نويسند «لاوازيه» ايجاد كننده اين علم است ، درست نيست ; زيرا بايد دانست هيچ علمی دفعتاً به وجود نيامد و نمی آيد ، اگر چنانچه لابراتورهای هزار سال پيش مسلمين و اكتشافات آنها در اين علم نبود ، لاوازيه نمی توانست قدمی به جلو بردارد .
اكتشافات شيمی
اكتشافات مسلمين در شيمی عبارت است از : الكل ، اسيدنيتريك ، اسيدسولفوريك ، اسيدنيترو ، جوهر نشادر ، كلوريدسولفوريك ، نمك نشادرپتاس ، نيترات دارژان ، نيترات پتاس ، زرنيخ ، قليا و بوريك .
بی خبران بی خرد بدانند كه جمله فريبنده « دين مخالف علم و برنامه زندگی است » مربوط به دين كليسا ، يهود و اديان ديگری كه يا مانند دين يهود و كليسا تحريف شده ، يا منشأ آن از طرف حق نبوده است ، می باشد و دامن اسلام از اين جمله آلوده پاك است و بدانند كه اسلام پايه گذار اصلی تمدن حقيقی است .
معرفی برخی از دانشمندان اسلامی
در خاتمه نام برخی از دانشمندان بزرگ اسلام را در علومی كه تبحر داشتند ذكر می كنيم :
دانشمندان حقوق
در علم حقوق دامنه كاوش های مسلمين خصوصاً دانشمندان شيعه و ايرانی آنقدر است كه تعداد كتب و شماره مؤلفين اين علم را نمی توان در پنج سال رسيدگی كرد . از تأسيس حقوق تطبيقی بيش از يك قرن نگذشته است ; ولی از تأليف حقوق تطبيقی شيخ طوسی دركتاب « الخلاف » بيش از هزار سال است كه می گذرد . مؤلفين حقوق عبارتند از : شيخ طوسی ، شيخ مفيد ، علامه حلی ، محقق كركی ، فخر المحققين ، شيخ محمد حسن صاحب جواهر ، شهيد اول و شهيد ثانی .
دانشمندان ادبيات
نام همه آنها را نمی توان حتی در ده ها صفحه ذكر كرد ; امّا مشهورترين آنها عبارتند از : خليل بن احمد ، سيبويه ، ابن هشام جامی ، عبدالله مقفع ، ابن مالك و . . .
دانشمندان تفسير
امين الاسلام طبرسی ، فخر رازی ، سيد هاشم بحرانی ، ابوالفتح رازی ، طبری ، فيض كاشانی ، ملا فتح الله كاشانی ، قتاده ، ابن عباس و سعيد بن حبير و . . .
دانشمندان منطق ، فلسفه و كلام
هشام بن حكم ، هشام بن الفوطی ، صالح ابن ابی صالح ، ابراهيم ابن نظام اليسار ، ابن رشد ، فارابی ، ابن مسكويه ، سهروردی ، ملا عبدالرزاق لاهيجی ، كندی ، ميبدی ، ميرداماد ، ملاصدرا ، حاج ملاهادی سبزواری و . . . تنها در مسئله اتم دانشمندان اسلامی بودند كه اين مسئله بزرگ را به جلو رانده و راه تحقيقات عملی را برای آيندگان باز گذاشتند .
دانشمندان علم رياضی
ابو عبدالله محمد بن موسی الخوارزمی ( مخترع جبر و مقابله ) ، ابو جعفر محمد ، ابوالعباس الفضل بن حاتم ، شيخ بهايی ، حجاج بن يوسف بن مطر ، ابو منصور عبد القاهر ، ابو الوفا محمد بن يحيی ( كسی كه يكی از حركات ماه را كشف كرد ) ، ابوعثمان سعيد ابن يعقوب ، ابو جعفر الخارن ( كه در حل معادلات درجه 3 نظرياتی داده است ) ، ابوالجود محمد ابن الليث ، محمد بن الحسن الحاسب ، ابوالحسن علی بن احمد ( كه كتابی مفيد در لگاريتم تأليف كرد ) ، محمد بن عبدالباقی ، ابوالفتح حجه الحق عمر بن ابراهيم خيام نيشابوری و . . .
دانشمندان علم فيزيك و مكانيك
جابربن حيان ايرانی مؤلف 360 جلد كتاب كه اكثر آنها در كتابخانه ها و موزه های جهان اروپاست از جمله موزه بريتانيا ، كتابخانه ملی پاريس ، كتابخانه دانشگاه اكسفورد انگلستان ، كتابخانه ليون ، كتابی به عنوان « رسائل جعفربن محمدالصادق » در هزار صفحه دارد كه دوبار در اروپا چاپ شده است . دانشمندان شرق و غرب او را پدر فيزيك می دانند .
« پی يروسو » می گويد : كتاب او برای اولين بار درباره نور توصيفی صحيح از ساختمان چشم و قسمتهای مختلف آن از قبيل مخاط خارجی قرنيه، شبكيه، عنبيه و علاوه بر اين ، اصول اطاق تاريك را شرح می دهد .
او از شاگردان برجسته امام ششم حضرت صادق (عليه السلام) است . دانشمندان ديگر :
محمد بن مسعود ، حسن بن حسين كمال الدين فارسی ، ابوالفتح عبدالرحمن ، ابواسماعيل علی بن محمد و ابوالقاسم محمد بن احمد .
دانشمندان شيمی
جابربن حيان ، محمدبن زكريای رازی ، ابوريحان بيرونی ، محمد بن اميل التميمی ، ابوالحاكم محمد بن عبدالملك ، احمد بن علی وحشيه ، ابو العباس احمد بن علی و ابومحمد عبدالله بن احمد .
دانشمندان هيئت و نجوم
ابوالحسن اهوازی علی طبری ، خالد بن عبد بن عبدالملك ، يحيی بن ابی منصور سند بن علی ، علی بن عيسی ، ابوعبدالله محمدبن جابر بن سنان « پی يروسو » می گويد : او اول كسی است كه سينوس را جانشين وتر ساخت كه نتيجه اش مثلثات جديد است ، محمد بن الحسين شيخ بهايی ، ابو عبدالله محمد بن عيسی ، حسن بن حاسب ، ابو عثمان سهل بن بشر ، ابو الوفاء بوزجانی ، خواجه نصير الدين طوسی و ابراهيم بن سعيد .
دانشمندان جغرافی
خوارزمی ، ابوزيد حسن سيرافی ، احمد بن الطيب ، ابو المنذر هشام بن الكلبی ، احمد بن محمد اسحاق ، علی بن حسن شيزری ، ابو زيد احمد بن سهل بلخی ، ابوالحسن علی بن حسين مسعودی ، احمد بن فضلان ، ابوالفرج قدامة بن جعفر ، ابو محمد حسن بن احمد ، ناصرخسرو قباديانی ، يحيی بن سرفيون و البكری ابوسعيد عبدالحی .
