پيشگفتار

انديشمندان اسلامی برای پاسداشت فرهنگ اهل بيت (عليهم السلام) و علوم آن انوار هدايت ـ با وجود مشكلات و سختی های فراوان ـ از ابتدای عصر امامت امير مؤمنان (عليه السلام) به هر طريقی كه توانستند از هيچ خدمتی در اين راه فرو گذار نكردند .

گروهی با حفظ احاديث ، گروهی ديگر با تدريس ، گروه سومی با سخنرانی ، گروه چهارمی با تفسير و تبيين آثار اهل بيت (عليهم السلام) به صورت تأليف و گروهی هم تنها با گردآوری كلمات آنها به استحكام و بقای اين مكتب خدمات فراوانی كردند .

از دير باز يكی از فعاليتهای بسيار ارجمند انديشمندان اسلامی تنظيم مقالات در تبيين فرهنگ آل الله بوده است .

بی شك امروزه كه قلمرو علم گسترش فراوان يافته و همزمان حركتهای ضد دينی بخصوص در جامعه غربی بيشتر شده ، طرح علوم و فرهنگ اهل بيت (عليهم السلام) و تبيين آن ضروری تر می نمايد . شايسته است به هر وسيله و به هر بهانه و در هر قالب ، اين حركت گسترش پيدا كند .

در اين رهگذر انديشمند محقق حضرت استاد حسين انصاريان كه در

زمينه های گوناگون در راه اين هدف از هيچ تلاشی مضايقه نفرموده اند ، در اين زمينه نيز قلم را « بر بال انديشه » آوردند ، مقالاتی چند با موضوعاتی متنوع طی سالهای متمادی به رشته تحرير در آورده اند مقالاتی متقن عميق و عالمانه كه به نوبه خود تبيينی روشن از گوشه ای از فرهنگ اهل بيت (عليهم السلام)است .

اين مجموعه توسط مركز علمی ـ تحقيقاتی دارالعرفان جمع آوری ، تنظيم و ويرايش گرديد . ناگفته نماند كه تحقيق ، ويرايش و پاورقی های اين مجموعه مربوط به ويراستار محترم است .

اين اثر با توجه به اين كه برگرفته از قلم عالمانه استاد می باشد ، در نوع خود اثری در خور استفاده خواهد بود .

اميد است كه اين اثر برای اهل تحقيق دری برای ورود به علوم اهل بيت (عليهم السلام) و برای اهل حال و عمل شرابی از زمزم معارف آل الله باشد .

مركز علمی ـ تحقيقاتی دار العرفان

جستاری در مسئله خودشناسی

بنا بر نقل قرآن كريم و روايات اهل بيت (عليهم السلام) ، ريشه و اساس بسياری از فضايل و برجسته گی های اخلاقی « خودشناسی » است .

اگر انسان خود را بشناسد و به موقعيت عالی خود پی ببرد و بداند كه كيست و در كجاست و به كجا می رود ، به بسياری از حقايق پی برده و در ساختن شخصيت خود ، نهايت كوشش و فعاليت را خواهد نمود .

انسان با شناخت خويش به اين نتيجه می رسد كه بايد دارای چه آراستگی هايی باشد و از چه برنامه هايی دوری نمايد ; و نيز به اين معنی پی خواهد برد كه كمالش در چيست و سقوطش بسته به چه عواملی است .

انسان با خودشناسی می تواند به كمبودهای خويش آگاه شده و به امراض روحی و فكری خود علم پيدا كند ، و می فهمد كه دارای چه خلأهايی است ; بنابراين به دنبال جبران كمبودها ، علاج امراض و پر كردن خلأهای درونی خود برخواهد آمد .

مسئله خودشناسی آنقدر مهم است كه اميرمؤمنان (عليه السلام) آنان كه در مقام خودشناسی هستند را ستوده و می فرمايد :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ غرر الحكم : 233 ، حديث 4666 ; شرح نهج البلاغه : 16/118 .

« خدا مشمول رحمت قرار دهد كسی را كه اندازه و قدرش را بشناسد و قدم از مرزش فراتر ننهد » .

و در روايت ديگر فرموده است :

« خدا رحمت كند كسی را كه برای خود عوامل سعادت ابدی فراهم می كند و برای زندگی عالم بعد مهيا می شود و رحمت خدا باد بر انسانی كه بداند از كجا آمده و در كجا آمده و به كجا خواهد رفت » .

ارزيابی ارزش انسان

برتری و والايی ، اعتبار و قيمت ، ارزش و اهميّت انسان مسئله ای نيست كه اثباتش احتياج به استدلال و برهان داشته باشد .

موقعيّت و جايگاهی كه اين مخلوق شگفت انگيز در ميان موجودات جهان دارد ، محلّ ايراد نيست و وضوح و روشنی اش مانند نور خورشيد بر همگان آشكار است .

تصوّر نكنيد كه اين ارزش و برتری ، قيمت و اعتبار ، و عظمت و والايی ، در ارتباط با شكل و يا جسم اوست ! !

زيباتر و پرقدرت تر از انسان از نظر جسمی در ميان مخلوقات فراوان است اتفاقاً از نظر صورت ظاهر ، اسكلت استخوانی و بدن مادی ، انسان يكی از معمولی ترين مهمانان خانه شگفت انگيز آفرينش است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ اسفار : 1/21 .

ساختمان جسمی انسان در قرآن

قرآن مجيد كه بيان كننده واقعيّات مادّی و معنوی است می فرمايد :

« پس از منكران معاد بپرس : آيا آفرينش آنان سخت تر و دشوارتر است يا آنچه [ مانند فرشتگان ، آسمان ها ، زمين ، كوه ها و . . .  ]آفريده ايم ؟ [ به يقين آفرينش آنان كاری ناچيز است چون ] ما آنان را از گِلی چسبنده آفريده ايم » .

و در جای ديگر می فرمايد :

«  آيا آفريدن شما [ پس از مرگ  ]دشوارتر است يا آسمان كه او آن را بنا كرد ؟ سقفش را برافراشت ، پس آن را درست و نيكو قرار داد  ؟ »

شگفتی های انسان از ديدگاه دانشمندان

« كاپيتن » يكی از بزرگترين دانشمندان علم هيئت ، پس از اندازه گيری های دقيق به اين نتيجه رسيده است كه 40 بيليون ستاره منظومه كهكشانی ، در فضای عدسی شكل ( سمكها ) پراكنده است كه قطر آن مساوی با صدهزار ، و ضخامت آن مساوی با ده هزار سال نوری است . . . خورشيد ، ماه و منظومه سيارات وابسته به آن ، در قسمت محيطی اين فضای عدسی شكل و نزديك به سطح استوا و در فاصله سی هزار سال نوری از مركز آن جا دارد . . .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ صافات (37) : 11 .

2 ـ نازعات (79) : 27 ـ 28 .

فاصله « شعری » تا زمين 000/52 بيليون ميل است ، و نور كه در ثانيه ای 000/186 ميل راه پيمايی می كند ، برای طی كردن اين فاصله هشت سال وقت لازم دارد ، ولی شعری از ستارگانی است كه به طور نسبی نزديك به زمين قرار گرفته است(1) .

و نيز نوشته اند : كهكشان ما نسبت به ديگر كهكشان ها ، چون لكّه ابر كوچكی است . نزديكترين كهكشان ها به آن سحابی « المرئة المسلسله » است كه ضخامت آن 000/70 سال نوری و دارای صد ميليارد ستاره است .

سحابی « الجبار » را كه با دوربين های نجومی توانسته اند مشاهده كنند ، قطر ستاره درون آن 000/000/000/000/160 كيلومتر است .

در فراخنای فضا ، سحابی هايی پراكنده شده اند كه تاكنون دورترين آنها به ما 500 سال نوری تخمين زده شده و به وسيله تلسكوپ « مونت ويلسون » كه از قوی ترين دورنماهای كنونی است عكس برداری شده ، و در فاصله اين سحابی و ما 100 ميليون كهكشان ديده شده است .

از آنجا كه وسايل تحقيقات كيهانی ، جديد و ابتدايی است و از جهت ديگر زمين و منظومه شمسی و كهكشان ها و همه اجرام سماوی با سرعت های مختلف و گوناگون در حركتند و با محدوديت ذهن بشر كه خود و منظومه شمسی و كهكشانی كه در آن به سر می برد ، به اندازه ذره ای هم نيست ; اين محاسبات نمی تواند مبيّن وضع واقعی آسمان ها باشد .

شنيدستم كه هر كوكب جهانی است *** جداگانه زمين و آسمانی است

زمين در جنب اين افلاك مينا *** چو خشخاشی بود در قعر دريا

تو خود بنگر كزين خشخاش چندی *** سزد تا بر غرور خود بخندی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ پيدايش و مرگ خورشيد : 203 .