لقمان حكيم

مقدمه

بسم الله الرحمن الرحيم

بزرگ پروردگارا!از ثناگوييت ناتوانم، مهربان خداوندا! از آوردن سپاس به پيشگاه باعظمتت عاجزم، به ربوبيتت اقرار دارم، و چرا نداشته باشم كه تمام اجزاء آفرينش بر وجودت بهترين دليل و راهنمايند . خداوندا، به وجودت به همان صورت كه در قرآن فرموده ای اقرار می كنم:
قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد * اَللّهُ الصَمَدُ * لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ * وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً اَحَدٌ.(1) هُوَ اللّهُ الذَّی لا اِلهَ إِلاّ هُوَ عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحيمُ * هُوَ اللّهُ الَّذی لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْمَلِكُ القُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزيزُ الْجَبّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحانَ اللّهِ عَمّا يُشرِكُونَ * هُوَ اللّهُ الْخالِقُ الْبارِیُء الْمُصَوِّرُ لَهُ الاَْسْماءُ الْحُسْنی يُسَبِّحُ لَهُ ما فِی الْسَمواتِ وُ هُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ.(2)

و درود بی پايان به روان تابناك انسان كامل حضرت محمّد بن عبدالله(صلی الله عليه وآله وسلم)، و دوازده جانشين او كه اول آنان اميرالمؤمنين(عليه السلام) و آخرينشان مهدی (عج) منجی انسان هاست. برای انديشمندان و صاحبان خرد در اين مسئله ترديدی نيست كه مقصد واقعیو اصلی از آفرينش انسان و زندگی او در اين عالم جز به كمال رسيدن ماده ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) سوره توحيد.

(2) الحشر: 22 تا 24

وجود او و بدست آوردن درجات عالی چيز ديگری نيست.

انسان به اراده عالی حق با همكاری و شركت عوامل متعددی در جهان خلقت، قدم به هستی گذاشته و در پيرو همين قاعده نمی تواند به تنهايی زندگی كند.

ادامه حيات انسان، در پرتو آميختگی او و بهره بردنش از عوامل خلقت و كمك گرفتن از انسان های ديگر است، و اين آميختگی بايد بر پايه اصول صحيحی استوار باشد تا انسان را به سوی يك آراستگی همه جانبه سوق دهد، و در اين مسير موقعيتش محفوظ بماند.

« زمين »    

خدای بزرگ در قرآن مجيد از همكاری و شركت عوامل متعدد در پديد آوردن نظم جهان و بالخصوص وجود انسان ياد فرموده و بشر را به تدبير و تفكر در تمام زوايای هستی و وجود پر از اسرار خودش دعوت نموده است.ترجمه آياتی در اين زمينه شما را به اين مسئله نزديك تر می كند.

در آفرينش آسمان ها( ستارگان، خورشيد، قمرها، سحابی ها و كهكشان ها، توده های عظيم نور و...) و زمين و توالی شب و روز برای اهل خرد نشانه هايی است، آنان كه ايستاده يا نشسته يا بر پهلو دراز كشيده، از خدا ياد می كنند و در آفرينش آسمان ها و زمين می انديشند می گويند: پروردگارا! اين برنامه ها را بيهوده نيافريده ای.(1) بگو در زمين گردش كنيد و بنگريد و دقّت نماييد كه خداوند چگونه آفرينش را آغاز كرد؟ و می آفريند آفرينش ديگری.(2) آيا نمی بينيد خداوند آنچه را در آسمان و زمين است به فرمان شما قرار داد، و نعمت های آشكار و نهان خود را به شما ارزانی داشت.(3)

ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) آل عمران: 190 و 191.

(2) العنكبوت: 20.

(3) لقمان: 20.

شب و روز، خورشيد و ماه و ستارگان به فرمان حق در اختيار شما هستند در اين برنامه برای كسانی كه خرد خود را بكار بندند نشانه هايی است مهم.(1)

در هر صورت آيات زيادی در قرآن مجيد شركت عوامل گوناگونی را در عالم برای بوجود آمدن انسان گوشزد می كند وبه آدمی هشدار می دهد كه همانند ساير موجودات جهان وجودی است هدف دار.

می دانيد كه انسان در اصل نطفه ای بيش نبود، برای به ثمر رسيدن اين ذره بی مقدار ميلياردها عوامل مختلف با هم همكاری كردند تا از تعاون آنان ميوه ای بنام بشر پديد آمد، و برای اينكه خوانندگان گرامی بهره بيشتر از اين مسئله برگيرند به پاره ای از عوامل اشاره كرده و برنامه را با ديد وسيعتری تجزيه و تحليل می كنيم:

 

«زمين»

قرآن عظيم زمين را با تمام عواملش كه برای آسايش بشر و زندگی او مقرر شده يكی از نشانه های بزرگ حق می داند.

كره زمين كه حقيقت بشر زاييده اوست، از نظر وضع وجوديش بسيار دقيق و منظم است، و اگر غير از اين بود زندگی در آن از برای موجودات زنده بسی دشوار ومشكل می نمود.

مساحت زمين   509 ميليون كيلومتر مربع

حجم   1083 ميليارد كيلومتر مكعب

وزن   5980 ميليارد تن

فاصله از خورشيد   150 ميليون كيلومتر تقريباً

عمر   درحدودچهارميلياردوپانصد ميليون سال

ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) النحل: 12.

قسمت بيشتری از سطح زمين را درياها فرا گرفته و به وسيله همين درياها تمام نقاط زمين به يكديگر وصل می شود.

علاوه بر اين، موجوداتی در آبهای زمين زندگی می كنند كه وجود آنها از هر جهت برای بشر سودمند است.

مقدار زيادی از آبهای دريا به وسيله حرارت خورشيد بخار شده و سپس به صورت ابر درآمده، آنگاه بر زمين می بارد تا دانه های نباتی برای ادامه حياتِ موجودات زنده به ثمر برسد.

فاصله زمين تا خورشيد به قدری دقيق و حساب شده است كه ادامه حيات بر روی اين گاهواره پرنعمت كاری ساده و آسان است، بطور حتم اگر اين فاصله بيشتر بود كليه موجودات زمين از حيات بی بهره بودند و اگر كمتر بود نيز سخنی از حيات و زندگی به ميان نبود.

زمين كروی شكل است و كروی بودن و حركت به دور محورش باعث پديد آمدن شب و روز است، زيرا هميشه نيم آن روبروی خورشيد است روشن، و نيم ديگرش تاريك است، و اگر غير از اين بود يك طرفش هميشه روز و طرف ديگرش شب بود، آن گاه بااين وضع زندگی درآن جز با ملالت و خستگی چيزی ديگر نبود، يا زندگی امكان نداشت.

گردش زمين به دور خورشيد پديد آورنده چهار فصل است، و نبايد منافع چهار فصل از احدی پوشيده باشد.

كوهها چون ميخهايی محكم بر پشت زمين استوار شده، و اگر وجود كوهها نبود زمين در حال گردش به دور خود و خورشيد هميشه دچار حركتهای عجيب و غريب بود، و زندگی بر روی آن امری محال می شد، پستيها و بلنديها دارای منافع فوق العاده ايی است و برنامه ای در زمين عبث و بيهوده نيست.

 

« خورشيد »    

حجم   1 ميليون و سيصد هزار برابر زمين تقريباً

درجه حرارت خارج آن   6 هزار درجه

درجه حرارت مركزی   17 ميليون درجه

حيات و زندگی موجودات زنده مديون نور خورشيد است، خورشيد تقريباً سرچشمه تمام انرژی ها است، بی نور خورشيد گياه رشد نمی كند و مواد غذايی فراهم نمی شود، و چون زندگی جانداران بستگی به گياه دارد پس بی نور خورشيد جانداری ادامه حيات نمی دهد.

چوب، زغال، و نفتی كه هر روز مصرف می كنيم كار مايه را در اعصار قديم از خورشيد گرفته و در خود نهفته اند.

 

«هوا»

اگر به شما بگويند كه ما هم از بعضی جهات مانند ماهيهای اعماق دريا هستيم شايد اين مقايسه به نظر شما عجيب باشد، ولی حقيقت همين است كه ما در عمق يك اقيانوس بزرگ، اقيانوسی از هوا كه چند بار از دريا عميق تر است زندگی می كنيم.

در اين اقيانوس بزرگ و عميق كه آن را هوا می گويند، بسياری از گياهان و جانداران زندگی می كنند كه بدون هوا زندگی برايشان امكان ندارد، زيرا هوا شامل موادی است كه برای حيات موجودات زنده ضروری است، و مهم ترين اين مواد اكسيژن است كه برای تمام موجودات لازم است.

« آب »

انسان مانند ساير موجودات زنده به آب احتياج دارد، شبانه روز بايد مقدار شش تا هفت ليوان آب بياشامد تا جانشين آب از دست رفته در بدن گردد، انسان مرتباً از بدن خود آب دفع می كند و با هر يك نفس مقداری بخار آب به هوا می فرستد، از اين رو از آشاميدن آب برای ادامه حيات نياز شديد دارد.

آب همراه سبزيها و ساير غذاها به بدن ما می رسد، آب ماده حيات است و بدون آن زندگی امری محال است.

علاوه بر اينها عوامل گوناگون ديگری در عالم خلقت به كمك يديگر وسائل زندگی را فراهم می آورد تا از مواد بی جان نطفه جاندار ساخته شود و آن نطفه به صورت انسانی زنده قدم به سفره هستی گذارد انسانی سراسر پر از عجايب و اسرار كه در خطوط زير به برخی از تشكيلات وجوديش آشنا می شويد.

« تشكيلات بدن »

پا    2 عدد   تنه   1عدد ساق   2 عدد   سر   1 عدد
ران   2 عدد   اسكلت   243 عدد
دست   2 عدد   روابط اسكلت   150 عدد
بازو   2 عدد   عضلات   450 جفت
آرنج   2 عدد   قلب   دارای 4 حفره
باز و بسته شدن در شبانه روز   110 هزار مرتبه
تحويل خون به بدن در 24 ساعت   معادل 10520ليتر
قدرت فعاليت قلب   به اندازه آسانسوری كه 3 سرنشين را    به ارتفاع صدمتر بالا ببرد.
باز و بسته شدنش در70 سال   3 ميليارد مرتبه
شبكه لوله كشی بدن بهوسيله رگها   560 ميليون متر
گلبول خون   25 ترليون
مجموع گلبولهاروی هم به صورت يك ستون   37ميليونو500هزار متر.
كليه   دارای 200 ميليون حفره
هر حفره   5 سانتی متر
طول مجموع حفره ها   100 كيلومتر
تصفيه خون بهوسيله كليه در شبانه روز   معادل 500 ليتر
ريه   دارای 350 ميليون حفره
عمل اكسيژن گيری شبانه روز   700 ليتر
پوست   5/1 متر مربع
در هر سانتی متر مربع پوست   5000 دگمه عصبی
مجموع مراكز عصبی   4 ميليون
روده كوچك   8 متر
در هر سانتی متر مربع   4000 غده
هر غده   دارای 3000 سلول
هر سلول   دارای 100 لوله تنفس
مغز   14 ميليارد سلول
شبكه سيم كشی ومخابرات   480 ميليون مترمعادل12مرتبه دور كره زمين
گوش   24 هزار عامل عصبی

خدای بزرگ در قرآن مجيد می فرمايد: اگر بخواهيد نعمتهای مرا كه به شما ارزانی داشته ام بشماريد از عهده شما خارج است.

راستی نعمتهايی كه در بوجود آوردن انسان و ادامه حياتش در كارند، قابل شمارش نيست، اينجاست كه بايد توجه خوانندگان عزيز را به چند سؤال معطوف داشته و بپرسم با تمام اين مراتبی كه در سطور گذشته خوانديد، آيا انسان كه در تمام برنامه های حياتيش در سيطره قانون و اراده حق است، می تواند در زندگی خانوادگی و اجتماعی بی نياز از قانون الهی باشد؟

آيا آزاد است هر چه دلش بخواهد انجام دهد، و هر عملی خواسته باشد پياده كند، گر چه به نظام زندگی ديگران ضرر وارد كند؟

آيا عوامل عالی حياتی و آنچه در كارند بی هدف و بی نتيجه در كارند؟

آيا انسان جز خوردن و آشاميدن و اعمال شهوت تكليف ديگری ندارد؟

آيا زندگی مفهوم واقعيش همين است كه گروهی بی بند و بار پنداشته اند؟

آيا صلح و صفا، و اخلاق پسنديده در سايه هر مكتبی پديد می آيد؟

آيا بشر در پيروی از برنامه های مناسب با حياتش محتاج به خداوند نيست؟

آيا جز آفريدگار جهان كسی عالم و آگاه به تمام مصالح و مفاسد است؟

آيا روش پيامبران عالی قدر و انسان دوست نبايد مورد عمل قرار بگيرد؟

آيا در سايه قوانين غير حق زندگی آرامی بدست می آيد؟

آيا برنامه ای منظم و حساب شده عالم دليل بر آفريدگار جهان نيست؟

و آيا...

اگر از طرف انسانها اقدام به زنده كردن معارف در وجودشان نشود، و ثروت درونی خود را آشكار نسازند، و فشاری كه زندگی فعلی در درون آدمی می آورد احساسس نكنند، روح در درون آنان همچون سنگ می شود و انسان به صورت

ماده بی جانی درمی آيد.

زندگی انسان و حيات جاودانی رو به پيش او بسته به اين است كه با واقعيتی كه روبروی اوست ارتباط برقرار سازد، و آنچه اين ارتباط را برقرار می سازد معرفت است،و معرفت همان ادراك حسی است كه به وسيله فهم حالت كمال و پختگی پيدا كرده باشد. ميوه معرفت يك زندگی به تمام معنی سالم و صحيح است كه در پرتو انسان به تمام حقوق انسانيتش دست پيدا كرده و ديگران هم در سايه زندگی آدمی به حقوق خود می رسند.

البته در ميان تمام مكتب هايی كه برای نگه داشتن انسان در اصول انسانی پديد آمده مكتبی زنده تر و اصولی تر همانند مكتب انبياء نيست، زيرا تمام افكار و نتيجه افكار آن بزرگ مردان از وحی سرچشمه گرفته و با فطرت و طبيعت بشر هماهنگ است. آنان انسان را به پاسخ دادن به ندای فطرت و طبيعت دعوت كردند، و در اين راه تربيت شدگانی بوجود آوردند كه نظير آنان را در هيچ مدرسه ای نمی يابيم.

***

(1) مذهب من به نقل اقوال الأئمه، ج 7،ص 48.

حمايت حضرت حق و ولايت و حاكميت پروردگار بيرون رفت، و تصورش اين بود كه با خروج از مدار توحيد به خوشبختی موهومی كه فرض كرده بود می رسد، در حالی كه پس از بيرون رفتن از حوزه نفوذ ربوبيت حق به چنگ شياطين و خدايان مجعول و موهوم گرفتار شد، و دامن به انواع مفاسد و معاصی آلوده كرد.

فشار اربابان كليسا به مردم، و قانع نبودن روح انسان در برابر آيين كليسا، و فعاليت های مرئی و نامرئی يهوديان اروپا به خصوص سردمداران صهيونيست در اوضاعی كه امروز غربيان گرفتار آن هستند تأثير به سزا داشت.

امروز درصد بالای از مردان و زنان غربی به خاطر خدا فراموشی دچار خود فراموشی سختی هستند، و اين خودفراموشی اگر علاج نشود، به فاجعه ای عظيم در جهت نابودی انسان و تمدن او خواهد انجاميد.

 

انسان اسلامی

انسان در فرهنگ اسلام يعنی احسن تقويم، خليفه خدا، ظرف علم اسماء، عرصه گاه هدايت، منبع كرامت، سزاوار رشد و كمال، مسجود فرشتگان، و بالقوّه يعنی: متقی، طاهر، شاكر، صابر، ذاكر، عادل، محسن، مجاهد، مهاجر، مؤمن، زاهد، تائب، سليم، اصيل، شريف، كريم.

انسان اسلامی موجودی است كه برای شكوفايی اصول انسانيت، و حقايق وجودی او انبياء الهی مبعوث به رسالت شدند، و وظيفه باغبانی اين نهال بی نظير هستی بر عهده آنان قرار گرفت.

انسان اسلامی وجود باعظمتی است كه كتب آسمانی، برای رساندن او به كمال مطلوب، از جانب حق برای او فرستاده شد.

انسان اسلامی انسانی لايق حريم قرب، و شايسته ای برای مقام لقاءاللّه

و وجودی سزاوار بهشت ابد و رضوان الهی است.

انسان اسلامی، انسانی است دارای چراغ فطرت، نور و وجدان، عقل نظری، و مستعد بدست آوردن بزرگی و عظمت بی نهايت.

انسان هايی كه در پرتو اسلام خود را يافتند، و به خويشتن خويش آگاه شدند، و از بركت برنامه های اسلامی در جهت عقايد و اخلاق و عمل به مقامات ملكوتی رسيدند كم نيستند.

شماره كردن اين منابع فضيلت، و نشان دادن چهره همه آنان برای اين اوراق محدود ميسّر نيست، در اين زمينه تنها به چند نمونه می توان اشاره كرد، تا دورنمايی از شخصيت انسان و تأثير اسلام و هدايت الهی در او روشن شود.

سلمان ايرانی روح انسانی و فطرت الهی اش با آيين زردشتی سيراب نشد، به اشاره كسی به كليسا روی آورد، آنجا هم خبری از حقيقت و شكوفايی مايه های انسانيت نديد، با هدايت و راهنمايی كسی به مدينه آمد، و محضر نورانی آخرين فرستاده حق را درك كرد، خود را لب چشمه آب حيوان ديد، و كنار گنجی بی پايان يافت، از آن چشمه عشق وضو گرفت و از آن گنج بی پايان كسب بهره كرد، قلبش از پرتو اتصال به حق و قيامت روشن شد، نفسش به مقام تزكيه رسيد، اعضاء و جوارحش در مدار عمل صالح قرار گرفت، درخت شخصيت او ميوه داد، تبديل به كلمه طيبه شد، به مراحل عالی ايمان رسيد، خورشيد حقيقت از افق وجودش طلوع كرد، بجايی رسيد كه پيامبر اسلام درباره او فرمود:     سَلْمانُ مِنّا أَهْلَ الْبَيْتِ، يَمْنَحُ الْحِكْمَةَوَيُؤْتِی الْبُرْهانَ.

سلمان از ما اهل بيت است، حكمت می بخشد، و برهان می نماياند.

و درباره او فرمود: بَحْرٌ لا يُنْزَفُ وَ كَنْزٌ لا يَنْفَدُ.

سلمان دريايی است كه كشيده نمی شود،وگنجی است كه پايان نمی پذيرد.

و فرمود: ايمان را ده مقام است، و سلمان دارای آن ده مقام می باشد.

خداوند پيامبر را به محبت چهار نفر دستور داد، يكی از آن ها سلمان بود.

او در دنيا از تحفه های بهشتی بر اثر يكی شدن با اهل بيت تناول كرد، و بهشت عاشق او بود.

منصور بن برزخ می گويد به حضرت صادق(عليه السلام) عرضه داشتم از سلمان فراوان ياد می كنيد، فرمود: آری به سه علت:

اختيار خواسته اميرالمؤمنين برخواسته خودش در تمام شؤون حيات، دوستی با تهيدستان، عشقش به علم و دانش و دانشمندان.

زمانی كه عبداللّه بن يعفور از دنيا رفت حضرت صادق(عليه السلام) درباره عظمت و شخصيت آن انسان رشد يافته به مفضل بن عمر كوفی نوشت:

عبد اللّه بن يعفور كه صلوات خدا بر او باد از دنيا رفت، در حالی كه به عهدی كه از خدا و پيامبر و امام خود بر عهده داشت وفا كرد، از دنيا رفت، صلوات خدا بر روح او، اثرش نيكو بود، سعی و كوشش او مشكور شد، غفران الهی او را دريافت، از بركت رضای خداوند و پيامبر و امام واجب الاطاعه اش به رحمت حق پيوست. به حق فرزنديم در رابطه به رسول خدا، در زمان ما احدی نسبت به خداوند و رسول حق و امامش مطيع تر از او نبود، اين پيروی را در برنامه زندگی خود داشت، تا خداوند او را به جانب رحمتش سوق داد، و وی را با رسول خدا و اميرالمؤمنين در بهشت ساكن نمود، منزلش را بين منزل پيامبر و اميرالمؤمنين قرار داد، گر چه آن منازل و درجات در آن جايگاه رفيع يكی است خداوند به رضايتی كه از او دارم رضايت و مغفرتش را بر او بيفزايد.(1)

عبد اللّه بن مسعود می گويد، تنها يك آرزو دارم كه رسيدن به آن آرزو بر من محال شده:

ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) رجال كشی،ص 215.

ــ[32]ــ

در جنگ تبوك در دل شب از خواب بيدار شدم، شعله آتشی در گوشه اردوگاه ديدم پيش رفتم ببينم چه خبر است، ديدم عبد اللّه مزنی جان سپرده، پيامبر و دو نفر از مسلمانان برای دفن او آتش افروخته اند، من وقتی كه اين منظره را ديدم ايستادم تا ببينم چه می شود؟ قبر آماده شد پيامبر ميان قبر رفت و فرمود: برادرتان را نزديك بياوريد، آن دو نفر عبداللّه را بدست رسول خدا دادند، حضرت او را در ميان قبر گذاشت و گفت: خداوندا من از او راضی هستم، تو هم از او راضی باش آرزو دارم ای كاش صاحب آن قبر من بودم، ولی پيامبر از دنيا رفته و من از عاقبتم بی خبرم، و آن آرزو بر دلم مانده، و رسيدن به آن برايم غير ممكن است!

مدرسه های جهان، و مكتب های شرق و غرب از تعاليم لازم برای انسان سازی خالی است، انسان ها در آن مدارس و مكتب ها تغذيه روحی و فكری و اخلاقی نمی شوند، به ناچار پس از مدتی از آن منابع بی خير روی گردانده، به آزادی بی قيد و شرط، روی می آورند و يك پارچه بنده و برده شهوات و اميال می شوند، و چون حيوانات و بلكه بی بند و بارتراز آنان اسير شكم و شهوت می شوند و فرهنگ و تمدن و علم و صنعت و همه مواهب و نعمتها را در خدمت شكم و غريزه جنسی می گيرند.

جوامع غربی در اين روزگار حيات و زندگی را در كار مادی، و شكم چرانی و شهوت رانی معنا می كنند. و جز اين سه برنامه برای بشر برنامه ای ديگر نمی شناسند.

و با كمال تأسف چنانكه از گفتگوهايم با آنان در اروپا شنيده ام مرگ را پايان همه چيز و خاموش شدن چراغ حيات و فرو رفتن در عدم مطلق می دانند، به اين خاطر توجهی به عقايد حقه، و اخلاق حسنه، و اعمال صالحه، و امور مثبته، و حالات انسانی، و فضايل روحی، و كمالات نفسی ندارند، زيرا برای پياده كردن

اين امور، در وجود خويش انگيزه ای حس نمی كنند.

آنان از اهداف مثبته و انگيزه های حقيقی، به تمام معنی خالی هستند، از اين جهت برای ادامه حيات و رسيدن به لذّات چاره ای جز كار و كوشش و خوردن و آشاميدن و ارضای غريزه جنسی به هر شكلی كه ممكن باشد برای خود نمی بينند.

آنچه من در اروپا ديده ام و در رابطه با ملّت آمريكا شنيده ام از نوشتن و بيانش شرم دارم، تنها چيزی كه می توانم در رابطه با غربيان اظهار كنم، اين است كه غربيان با تمام وجود از هويت انسانی خالی شده، و تبديل به حيواناتی غير از حيوانات صحرا و دريا و هوا شده اند، حيواناتی كه در ميان تمام حيوانات اعم از وحشی و اهلی نمونه ندارند.

اين حقيقت را هم ناگفته نگذارم كه از نظر علمی و حاكميت قوانين مربوط به امور مادی، و رعايت نظم و انضباط كاری برای زنده ماندن و شكم چرانی و شهوت رانی بی قيد و شرط در سطح بالايی قرار دارند.

شما نمونه مسائل تربيتی و اخلاقی اسلام را در جهت رشد و تكامل انسان، در هيچ مكتبی از مكاتب موجود جهان حتی اديانی كه در ادعای آسمانی بودن آن را دارند نمی يابند.

دراين زمينه به گوشه ای از واقعيات و حقايق اسلامی كه برای شكوفا كردن شخصيت انسان و رسانيدن او به اوج كمال و عظمت است اشاره كرده، باشد كه دل مشتاقان بيش از پيش متوجه اين مدرسه الهی گردد، و اين هديه حق را غنيمت دانسته وجود خود را به آن حقايق بيارايند.

معاذ می گويد از جانب رسول خدا مأمور به برنامه ای در يمن شدم، به وقت وداع مرا نصيحت كرد، و به آراسته شدن به مسائلی دعوت نمود، در قسمتی از آن سفارشات آمده:

أُوصيكَ بِتَقْوَی اللّهِ، وَصِدْقِ الْحَديثِ، وَالْوَفاءِ بِالْعَهْدِ، وَاَداءِاْلاَمانَةِ، وَتَرْكِ الْخِيانَةِ، وَحِفْظِ الجار،ورحمة اليتيم،ولين الكلام،وبذل السلام،وحسن العمل،وقصرالامل، ولزوم الايمان،والفقه فی القرآن،وحب الاخرة،والجزع من الحساب،وخفض الجناح، واياك ان تسب حكيماً،اوتكذب صادقاً،اوتطيع آثماً،اوتعصی اماماًعادلا:(1)

توراسفارش می كنم به تقوای الهی يعنی خودداری ازهمه گناهان،وراستی درگفتار،ووفای به پيمان،وادای امانت،وترك خيانت،حفظ حقوق همسايه،ومهربانی بايتيم،ونرمی گفتار،وسلام به مردم،ونيكی عمل،وكوتاهی آرزو،وپای بندی به ايمان،وفهم قرآن،وعشق،به آخرت،ووحشت ازحساب روزقيامت،وفروتنیوخاكساری ازاين كه حكيمی راناسزاگويی،وراستگويی راتكذيب كنی،وزشت كاری راپيروی نمايی،وازامام عادل سرپيچی كنی بپرهيز.

در معارف اسلامی براساس آيات قرآن و روايات انسان تشبيه به درخت شده،كه دانه اوليه و مايه اصلی آن درخت لطف حق،وباغبان وبرزگر آن نبی و امام،ومالك درخت خداوند،وسرزمين آن روح انسان است.

برای آن درخت عروقی در هفت مقام،و شاخی در هفت مرحله،و هفت برگ و هفت ميوه،شمرده اند كه از هفت آب و از هفت بر سيراب می شود، وچون به لقاء حق رسد هفت جايزه نصيب او می گردد:

1 - عروق: يقين،توكل،رضا،صبر،خوف از مقام حق،رجا،تسليم.

2 ـ شاخه:طهارت،نماز،صدقات،روزه، جهاد، حسن خلق،امر به معروف.

3 ـ برگ:صفا،حمد،ثناءالهی،اخلاص،خضوع،حرمت،وفا.

4 ـ ميوه:انابت، حيا، تجريد،قلب از ماسوی اللّه، تفريد، زهد، محبت - شوق.

5 ـ باران:كفايت، ولايت، هدايت، رعايت، قرب، نعمت، عنايت.

6 ـ ابر:رحمت، كرامت، جود، لطافت، احسان، امتنان، مغفرت.

7 ـ تعهد بر:فقر، مسكنت، زهد، جوع، ذلّت، انكسار، افتقار.

ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) بحار، ج 74.

8 ـ جايزه:جزاء، عطا، نعماء، خلد، بقاء، رضا، لقا.

(1)

اين امور كه همه و همه در ظرفيت انسان است،وهر مرد و زنی از نظر اسلام لياقت آراسته شدن به آنها را دارند، اگر بخواهد تفسير شود، بدون ترديد كتاب مفصّلی خواهد شد.

انسان غربی دچار حجاب های سنگينی است كه آن حجاب ها مانع از تابيدن نور حق در وجود آنها شده، حجاب جسم، حجاب شهوات، حجاب غرائز، حجاب مال و منال، حجاب دانش و صنعت، حجاب منيت و غرور، ولی انسان اسلامی با اتصال به اسلام مهاجر از همه حجاب هاست.

انسان اسلامی هر حجابی را كه از پيش روح جان برمی دارد، نوری در دلش می تابد، و آن نور با رفتن هر حجابی هوی تر می شود،تا جايی كه تمام فضای جان و دل را فرا می گيرد، و برای او شرح صدر حاصل می شود، پس از شرح صدر حقايق برای او كشف می گردد، و برای او يقين حاصل می شود، كه هر چه را خداوند و انبيا و امامان به آن دعوت كرده اند نظام اتمّ تشريعی و باعث خير دنيا و آخرت انسان است، و نتيجه اين انشراح پاك شدن دل و جان از لوث صفات ضميمه است، صفاتی كه هر كدامشان می تواند علت خذلان انسان در دنيا و آخرت گردد.

اين ذمائم عبارتند از: شرك، كفر، نفاق، عجب، ريا، غرور، حسد، حرص، طمع، تكبر، كينه، خودبينی، خودپسندی و...

وقتی قلب و جان به نور حق روشن شود، نتيجه آن اطاعت از تمام اوامر حق و انبياء و امامان، و اجتناب از محرمات و معاصی و آلودگی ها است.

امام علی (عليه السلام) در رابطه با اينگونه انسان ها می فرمايد: قد خلع سرابيل الشهوات، و تخلی من الهموم الا واحداً، انفرد به، فخرج من صفة ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) روح الأرواح، 123.

العمی، و مشاركة اهل الهوی، و صار من مفاتيح ابواب الهدی، و مغاليق ابواب الردی قد ابصر طريقه، و سلك سبيله، و عرف مناره، و قطع غماره، واستمسك من العری باوثقها و من الجبال بامتنها، فهو من اليقين علی مثل ضوء الشمس.(1) جامه شهوات را از وجودش بدر آورد، و از تمام انديشه ها جز انديشه رسيدن به مقامات ملكوتی جالی شد، از گردونه كوردلی در آمد، و از مشاركت در شكل زندگی اهل هوا دوری گزيد، ابواب هدايت را كليد بازگشايی شد، و ابواب ضلالت و گمراهی را قفل بستن شد، راهش را شناخت، مسيرش را پيمود، نشانه هدايت را يافت، سختی ها را پشت سر گذاشت، از دستگيره ها به محكم ترينش چنگ زد، از ريسمان ها به قوی ترينش متصل شد، او در يقين بهحقايق همانند نور آفتاب است.

اگر چه من در اين نوشتار قصد نشان دادن گوشه ای از حيات حضرت لقمان حكيم را كه از چهره های برجسته مكتب الهی است دارم، ولی بيان و تفسيراين واقعيت را لازم می بينم كه انسان دارای مايه ها و استعدادهای شگرفی است كه اگر اين مايه ها در سايه آفتاب هدايت حق قرار بگيرد، از انسان موجودی برتر از تمام موجودات و حتی بالاتر از فرشته مقرب می سازد، و اگر دور از خورشيد هدايت بماند، گر چه در عمل و صنعت و تمدن و مدنيت پيشرفت چشمگيری كند از او موجودی پست تر از تمام حيوانات بوجود می آيد!

دليل بر وجود آن مايه ها و استعدادهای اعجاب انگيز و رشد و كمالش در سايه هدايت حق وجود انسان های باعظمتی است كه در گردونه نبوت و امامت و ايمان و عمل صالح ظهور كردند و صفحات تاريخ حيات را به نور خود روشن نموده و به انسانيت و تمدن آبرو دادند.

 

ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) نهج البلاغه: خطبه 86 .