حلال و حرام مالی، ص: 243

اين معنا نبوده كه از غروب آفتاب تا طلوع صبح بيدار بودند، نه، خداوند چنين اجازه ای را حتی به پيغمبر عظيم الشأن اسلام صلی الله عليه و آله نداد.

حد بيداری در شب

خداوند به پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله می فرمايد:

«يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ* قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا» «1»

شب را به عبادت برخيز، اما نه همه شب را، بلكه شب را دو قسمت كن. چون آن زمان زود می خوابيدند، يعنی آفتاب كه غروب می كرد، نماز می خواندند و چند لقمه شام می خوردند و می خوابيدند. الان در بعضی از شهرهای كوچك و دوردست، قريه ها و روستاهای ايران همين طور است. «2» آن وقت كه من شاگرد مدرسه ای بودم، سه ماهه تعطيل تابستان ما را در ييلاقی كه نسبت به تهران دور بود، می فرستادند، پدربزرگ ما در آنجا زندگی می كرد، همانجا به دنيا آمده بودند و در همانجا نيز از دنيا رفتند.

آنجا، خانواده ها و همسايه ها و همه مردم شهر، به مسجد می آمدند و نماز

______________________________
(1)- مزمل (73): 1- 2؛ «ای جامه بر خود پيچيده!* شب را جز اندكی [كه ويژه استراحت است، برای عبادت ] برخيز.»

(2)- وسائل الشيعة: 4/ 55، باب 13، حديث 4496؛ «بَعْدَ التَّعْقِيبِ سَجْدَةَ الشُّكْرِ ثُمَّ يَأْوِي إِلَی فِرَاشِهِ فَإِذَا كَانَ الثُّلُثُ الْأَخِيرُ مِنَ اللَّيْلِ قَامَ مِنْ فِرَاشِهِ بِالتَّسْبِيحِ وَ التَّحْمِيدِ وَ التَّهْلِيلِ وَ التَّكْبِيرِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ اسْتَاكَ ثُمَّ تَوَضَّأَ ثُمَّ قَامَ إِلَی صَلَاةِ اللَّيْلِ.»

بحار الأنوار: 73/ 193، باب 44، حديث 5؛ «فِي خَبَرِ رَجَاءِ بْنِ ضَحَّاكٍ فِيمَا كَانَ يَعْمَلُ الرِّضَا عليه السلام فِي طَرِيقِ خُرَاسَانَ قَالَ فَإِذَا كَانَ الثُّلُثُ الْأَخِيرُ مِنَ اللَّيْلِ قَامَ عَنْ فِرَاشِهِ بِالتَّسْبِيحِ وَ التَّحْمِيدِ وَ التَّكْبِيرِ وَ التَّهْلِيلِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ قَالَ كَانَ يُكْثِرُ بِاللَّيْلِ فِي فِرَاشِهِ مِنْ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ فَإِذَا مَرَّ بِ آيَةٍ فِيهَا ذِكْرُ جَنَّةٍ أَوْ نَارٍ بَكَی وَ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِهِ مِنَ النَّارِ.»