حلال و حرام مالی، ص: 148

برسانم؟

شخصی انواع گناه هان را انجام داده بود می گفت: «استغفر الله ربّی و أتوب اليه» اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: مادرت به عزايت گريه كند، اين چه طرز آمرزش خواستن است؟ هر كس از راه برسد، هر كاری كرده باشد، سر به ديوار بگذارد و بگويد:

خدايا! مرا بيامرز؟

بايد شش برنامه را به خدا تحويل بدهی تا او تو را بيامرزد:

اوّل: اينكه تمام واجباتی كه انجام ندادی، انجام بدهی.

دوّم: تمام گناهانی كه انجام دادی، برای آينده ترك كنی.

سوّم: تصميم قطعی بگيری كه به گناه برنگردی.

چهارم: گوشت روييده شده از گناه بر بدن را با عبادت آب كنی.

پنجم: حقّ الناس مردم را تا دينار آخر پس بدهی.

ششم: اين ها كه تمام شد، تازه بگويی: خدايا! مرا ببخش. «1»

برخورد انسان ها با خدا

من نمی دانم چرا نوبت به خدا می رسد، مردم می خواهند چيزی را رعايت نكنند، اما نوبت به خودشان كه می رسد، در مغازه می نشينند، حاضر نيستند قوانين كسبی را رها كنند، مثلًا هر كسی از راه برسد و بگويد: فلان جنس را به ما

______________________________
(1)- نهج البلاغه: حكمت 417؛ «قَالَ عليه السلام لِقَائِلٍ قَالَ بِحَضْرَتِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ أَ تَدْرِي مَا الِاسْتِغْفَارُ الِاسْتِغْفَارُ دَرَجَةُ الْعِلِّيِّينَ وَ هُوَ اسْمٌ وَاقِعٌ عَلَی سِتَّةِ مَعَانٍ أَوَّلُهَا النَّدَمُ عَلَی مَا مَضَی وَ الثَّانِي الْعَزْمُ عَلَی تَرْكِ الْعَوْدِ إِلَيْهِ أَبَداً وَ الثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّيَ إِلَی الْمَخْلُوقِينَ حُقُوقَهُمْ حَتَّی تَلْقَی اللَّهَ أَمْلَسَ لَيْسَ عَلَيْكَ تَبِعَةٌوَ الرَّابِعُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَی كُلِّ فَرِيضَةٍ عَلَيْكَ ضَيَّعْتَهَا فَتُؤَدِّيَ حَقَّهَا وَ الْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَی اللَّحْمِ الَّذِي نَبَتَ عَلَی السُّحْتِ فَتُذِيبَهُ بِالْأَحْزَانِ حَتَّی تُلْصِقَ الْجِلْدَ بِالْعَظْمِ وَ يَنْشَأَ بَيْنَهُمَا لَحْمٌ جَدِيدٌ وَ السَّادِسُ أَنْ تُذِيقَ الْجِسْمَ أَلَمَ الطَّاعَةِ كَمَا أَذَقْتَهُ حَلَاوَةَ الْمَعْصِيَةِ فَعِنْدَ ذَلِكَ تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ.»