ترجمه نهج البلاغه، ص: 406

قوّت است، و از خيانت در آنچه زير دست آنان می باشد بی نياز كننده است، و اگر از فرمانت سر برتابند و يا در امانت خيانت كنند بر آنان حجّت است. به كارهايشان رسيدگی كن، و جاسوسانی از اهل راستی و وفا بر آنان بگمار، زيرا بازرسی پنهانی تو از كارهای آنان سبب امانتداری ايشان و مدارای با رعيّت است. از ياران و ياوران برحذر باش، اگر يكی از آنان دست به خيانت دراز كند و مأموران مخفی تو بالاتفاق خيانتش را گزارش نمايند اكتفای به همين گزارش تو را بس باشد، و او را به جرم خيانت كيفر بدنی بده، و وی را به اندازه عمل ناپسندش عقوبت كن، و سپس او را به مرحله ذلّت و خواری بنشان، و داغ خيانت را بر او بگذار، و گردنبند عار و بدنامی را به گردنش بينداز.

ماليات

در برنامه ماليات به صورتی كه اصلاح ماليات دهندگان در آن است رسيدگی كن، چه اينكه صلاح و بهبودی ماليات و ماليات دهندگان صلاح ديگران است، و برای ديگران آسايش جز با بهبودی آنان وجود ندارد چرا كه تمام مردم جيره خوار ماليات و پرداخت كنندگان آن هستند. بايد انديشه ات در آبادی زمين از تدبيرت در جمع آوری ماليات بيشتر باشد، زيرا ماليات جز با آباد كردن زمين به دست نمی آيد، و هر كس بخواهد بدون آباد نمودن، ماليات بگيرد شهرها را خراب كرده، و بندگان خدا را به هلاكت انداخته، و حكومتش جز اندك زمانی نماند. اگر ماليات دهندگان از سنگينی ماليات، يا برخورد به آفات، يا خشك شدن چشمه ها، يا كمی باران، يا تغيير زمين بر اثر آب گرفتگی، يا بی آبی شكايت كنند ماليات را به اندازه ای كه اوضاع آنان بهبود يابد تخفيف ده، و اين تخفيفِ خرجی آنان، بر تو سنگين نيايد، زيرا تخفيف تو ذخيره ای است كه با آباد كردن شهرهای تو و آرايش حكومتت به تو باز می گردانند، علاوه ستايش مردم را به خود جلب نمود، و شادمان هستی كه سفره عدالت را در بين آنان گسترده ای،