ترجمه نهج البلاغه، ص: 302

اختيار و اضطرار به پيشگاهش سجده می برد، و برای او گونه و چهره بر خاك می سايد، و او را به حالت تسليم و درماندگی اطاعت می كند، و از بيم و خوفْ عنان زندگی به دست او می نهد. پرندگان مسخّر فرمان اويند، شماره پر و بال و نفس زدن آنان را می داند، و پای آنان را در جای تری و خشكی استوار نموده است، روزیِ آنان را مقدر فرموده، و بر اصناف آنان آگاهی دارد. اين كلاغ، اين عقاب، اين كبوتر، و اين شترمرغ است، هر پرنده ای را به نامش خوانده، و رزقش را ضامن گشته. ابر سنگين را به وجود آورد، و باران پی در پی از آن بريخت، و سهم هر سرزمين را معين فرمود، پس زمين را پس از خشكی سيراب كرد، و بعد از خشكسالی گياهش را روياند.

228 از خطبه های آن حضرت است

در توحيد حق. و اين خطبه از اصول علمی چيزها دارد كه ديگر خطبه ها ندارد

آن كه برای او چگونگی معين كرد يگانه اش ندانسته، و كسی كه او را به چيزی مثل زد به حقيقتش دست نيافته، و هر كس او را به دايره تشبيه كشيد، حضرتش را در نظر نگرفته، و هر كه به او اشاره نموده و به انديشه اش تصور كند قصد او ننموده است. هر آنچه به ذاتش شناخته شود مخلوق است، و آنچه قائم به ديگری باشد معلول است. انجام دهنده است بدون به كار بردن ابزار، تقدير كننده است بدون جولان انديشه، بی نياز است نه به تحصيل اسباب. اوقات با او همراه نيست، و ابزار و وسائل او را ياری ندهند. هستيش بر زمانها، وجودش بر نيستی، و ازليتش بر ابتدا پيشی گرفته. با به وجود آوردن حواسّ معلوم است كه منزّه از حواس است،