پرسشها و پاسخها، ص: 480

سؤال 23:

بهشت و جهنّم در كجا قرار دارند؟

خداوند در قرآن كريم می فرمايد:

«وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْری * عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهی * عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوی » «1».

و بی ترديد يك بار ديگر هم او را ديده است، نزد سدرة المنتهی، در آنجا كه جنّة المأوی است.

بنابراين هر جا جايگاه سدرة المنتهی باشد، كنار آن، جايگاه بهشت موعود است و چون جايگاه «سدرة المنتهی» «2» و حقيقت آن برای ما روشن نيست؛ در نتيجه جايگاه بهشت نيز در محاق ابهام خواهد ماند و نمی توان درباره آن اظهار نظر قطعی كرد.

«تفتازانی» در اين باره می گويد:

«در مورد جايگاه بهشت و دوزخ دليل روشنی وجود ندارد و اكثريّت معتقدند كه جايگاه بهشت بالای آسمان های هفتگانه است و به آيه «عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهی * عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوی » و به سخن پيامبر صلی الله عليه و آله كه فرمود: «سقف بهشت عرش خدا است» «3» استناد نموده اند و جايگاه دوزخ را زير

______________________________
(1) نجم (53): 15- 13.

(2) درختی در آسمان هفتم در كناری است؛ كه منتهای اعمال مردم و رسيدن علم خلق و رسيدن جبرئيل عليه السلام است (لغت نامه دهخدا).

(3) بحار الأنوار: 8/ 206، باب 23، در ضمن حديث 204.