پرسشها و پاسخها، ص: 256
سئوال 9:
معراج پيامبر اسلام صلی الله عليه و آله در چه زمانی و از كجا شروع شد، روحانی بود يا جسمانی و از نظر عقلی و علمی چگونه قابل اثبات است؟
در مورد تاريخ وقوع معراج در ميان مورّخان اسلامی اختلاف نظر است؛ بعضی آن را در سال دهم بعثت شب 27 رجب دانسته و بعضی آن را در سال دوازدهم شب 17 ماه مبارك رمضان و بعضی آن را در اوايل بعثت ذكر كرده اند و مكان شروع معراج هم اختلافی است امّا آن چه كه از ظاهر قرآن كريم استفاده می شود اين است كه آغاز اين سفر از مسجدالحرام بوده است و نمی توان از ظاهر قرآن به راحتی گذشت و بايد دانست كه اختلاف در تاريخ وقوع و مكان شروع معراج مانع از اتّفاق در اصل وقوع آن نيست و بحث از سال و ماه و مكان، وقوع چندان اهمّيت ندارد.
امّا اين كه معراج پيامبر اسلام صلی الله عليه و آله روحانی بوده يا جسمانی بايد گفت:
كه مشهور ميان دانشمندان اسلامی (اعم از شيعه و سنّی) اين است كه اولًا: حضرت در حال معراج بيدار بود ثانياً: جسم داشت امّا در مورد جسمانی بودن معراج نبايد گرفتار افراط شد.
بخشی از معراج مربوط به جسم است يعنی همان سير شبانه از مسجدالحرام تا مسجدالاقصی، امّا بخشی ديگر از معراج كه مربوط به مشاهده انبيا، سدرة المنتهی، گفتگو با جبرئيل، دريافت وحی، رسيدن به مقام قاب قوسين و امثال ذلك است جسمانی نبوده، گرچه پيامبر در اين قسمت جسم داشته و بيدار هم بوده است ولی درك آن حقايق والا به وسيله روح صورت گرفته است والّا اگر قرار باشد همه معراج جسمانی تلقّی شود لازمه اش آن است كه جايی كه قرآن می فرمايد:
