پرسشها و پاسخها، ص: 103

سؤال 3:

درباره جبر و اختيار توضيح دهيد؟

در رابطه با اعمال انسان سه ديدگاه وجود دارد:

1-/ ديدگاه اشعری ها (جبريون): طبق اين نظريّه انسان اراده ای از خود ندارد و تمام افعال او مستقيماً به اراده حق تعالی است بدون آن كه خود اندك نقشی در بود و نبود عمل داشته باشد. طبق اين ديدگاه هر عملی از انسان سر بزند در واقع عمل او نيست بلكه خداوند است كه از مجرای او آن عمل را انجام داده است طبق اين نگرش انسان شبيه به يك دستگاه مكانيكی است كه تمام حركات و سكناتش از خارج كنترل می شود.

2-/ ديدگاه مكتب اعتزال (مفوّضه): اين گروه معتقد به وجود اختيار در انسان می باشند ولی در اين مسير گرفتار افراط شده و هيچ جايگاهی برای اراده حق تعالی در افعال انسانی قائل نيستند به گونه ای كه گويا خداوند هرگز توان دخالت در افعال آدمی را ندارد.

3-/ مكتب ائمّه اطهار عليهم السلام (قائلين به اختيار يا امر بين الامرين):

پيروان مكتب اهلبيت با توجّه به رهنمودهای ائمّه معصومين عليهم السلام می گويند: «

لا جَبْرَ وَلا تَفْوِيضَ بَلْ امْرٌ بَيْنَ امْرَيْنِ «1»

». اين جمله كه ترجمه معمولی اش می شود: نه جبر است و نه تفويض

______________________________
(1) بحار الانوار: 5/ 17، باب 1، حديث 27.