فارسی
جمعه 10 فروردين 1403 - الجمعة 18 رمضان 1445
قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه
0
نفر 0

نقش عبودیت و دین‌داری در حیات انسان - 1

 نقش عبودیت و دین‌داری در حیات انسان - 1

 

شناخت دین و ایمان

در قرآن کریم، ایمان، که همان قبول و پذیرش امانت ربوبیّت الهی به شمار می‌رود، ضدّ کفر معرفی شده است.([1]) تجلّی و تحقّق عینی ایمان، نتیجۀ آماده شدن قلب انسان‌ها برای دریافت نور الهی دانسته شده است. ایمان نوری است که گاهی با تعبیر عطیۀ الهی([2]) و گاهی با عنوان زینت‌بخش انسان([3]) و گاهی با عبارت نقش و نگار خداوند در قلب انسان([4]) توصیف شده است.

در واژگان فارسی، «مؤمن» به معنی «دین‌دار» بکار رفته است و گویای آن است که چنین فردی، اوّلاً ایمان قلبی و باطنی به خداوند و شریعت فرو فرستاده شده از سوی او را دارد و ثانیاً به عهد و ایمان خود وفادار است و می‌کوشد رفتار خویش را هماهنگ با ایمان قلبی و باطنی خود قرار دهد. در زبان فارسی، واژه «دین‌دار» ترکیبی است که می‌توان برای آن، واژگان مترادفی نظیر دین مدار، دین محور، دین باور، دین مرام و نظایر آن‌ها را به کار برد. در تمامی این واژگان، دو مفهوم اصلی «باور دینی» و «رفتار دینی» نهفته است و به فراخور استعمال واژ‌ۀ دین‌دار دربارۀ فرد یا جامعه می‌توان گفت، فرد دین‌دار کسی است که باور و رفتار دینی دارد.

بخش زیادی از معارف آموزه‌های قرآن کریم، به توضیح و تبیین ماهیت و ابعاد ایمان و دین‌داری اختصاص یافته است. به لحاظ اعتقادی، شهادت دادن به «وحدانیت اللّه»، پیامبری محمد(ص) ([5])، رسالت پیامبران الهی([6]) و «حقّانیت قرآن کریم»([7]) و به لحاظ رفتاری، «انجام دادن عمل صالح»،([8]) دوری گزیدن از فساد و گناهان بزرگ([9]) و «غرق نشدن در فسادها و گناهان معمولی»([10])، به عنوان مؤلفه‌ها و شاخص‌های اصلی ایمان و دین‌داری معرفی شده است.

در بسیاری از آیات قرآن کریم، ایمان ملازم با عمل صالح شمرده شده و ترکیب )آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ( به صورت مداوم و در آیات مختلف به کار رفته است. این تلازم مؤکّد همراه با شاخص‌های اعتقادی و رفتاری ایمان، نشان می‌دهد که ایمان و دین‌داری، اگرچه ابتدا از مرحله تصدیق قلبی و زبانی آغاز می‌شود و نباید در این مرحله متوقّف شود، اما تحقّق آن در مرحله عمل و رفتار فرد مؤمن و دین‌دار، از لطافت و ظرافت خاصّی برخوردار است و با تفاسیر سطحی و یک‌سویه، سازگار نیست.

در روایات پیشوایان معصوم: ضمن استناد به آیات قرآن کریم، توضیحات جامعی درباره چیستی ایمان و دین‌داری بیان شده است. در برخی از این روایات، ایمان مبتنی بر سه رکن «اقرار زبانی»، «تصدیق قلبی» و «عمل بر وفق آموزه‌های دینی» معرفی شده است.([11]) اما در تبیینی گسترده‌تر، در روایات متعدّد دیگر، بر «ملازمت ایمان با عمل» تأکید شده و صدور اعمال صالح و رفتارهای صحیح و نیکو و مداومت به انجام آموزه‌ها و تکالیف دینی، از لوازم مستمر ایمان برشمرده شده است.([12])

 

واژه دین در قرآن

واژه دین بیش از نود مرتبه در قرآن کریم، با معانی متعدّد به کار رفته است:

 

یک. دین به معنای جزا و پاداش:

)مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ(([13])

)إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ * وَإِنَّ الدِّينَ لَوَاقِعٌ(([14])

 

دو. دین به معنای اطاعت و بندگی:

)قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّينَ(([15])

 

سه. دین به معنای مُلک و سلطنت:

)وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ(([16])

 

چهار. دین به معنای شریعت و آیین؛ مجموعه‌ای از باورها و آداب و سنن:

)قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ(([17])

و همچنین:

)الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا(([18])

)إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ(([19])

)وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى لَكُمُ الدِّينَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ(([20])

)شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ اللَّهُ يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ يُنِيبُ(([21])؛ «خداوند برای شما دینی قرار داد که قبلاً به نوح(ع) توصیه شده بود و اکنون بر تو وحی کردیم و به ابراهیم و موسی و عیسی: نیز توصیه کردیم که دین را برپا دارید و در آن گروه گروه نشوید...»

 ادامه دارد...

پی نوشت ها:

 

[1]. )إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَى الْإِيمَانِ فَتَكْفُرُونَ(؛ غافر(40): 10؛ «دعوت به ایمان می‌شدید، پس کفر می‌ورزیدید.»

[2]. )الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِيمَانَ(؛ روم(30): 56؛ «کسانی که دانش و ایمان به آنان داده شده است.»

[3]. )حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ(؛ حجرات(49): 7؛ «خدا ایمان را محبوب شما قرار داد و آن را در دل هایتان بیاراست.»

[4]. )كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ(؛ مجادله(58): 22؛ «خدا ایمان را در دل‌هایشان پایدار کرده و به روحی از جانب خود نیرومندشان ساخته است.»

[5]. )إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ(؛ نور(24): 62؛ حجرات(49): 15؛ «مؤمنان فقط کسانی هستند که [از عمق قلب] به خدا و پیامبرش ایمان آورده‌اند.»

[6]. )آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ(؛ نساء(4): 152؛ حدید(57): 19 و 21؛ «و کسانی که به خدا و پیامبرانش ایمان آوردند.»

[7]. )يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ(؛ بقره(2): 4؛ نساء(4): 162؛ « آنان که به آنچه به سوی تو [و به آنچه پیش از تو] نازل شده، مؤمن هستند.»

[8]. )وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ(؛ اسراء(17): 9؛ کهف(18): 2؛ «و به مؤمنان [که کارهای شایسته انجام می‌دهند،] مژده می‌دهد که برای آنان پاداشی بزرگ است.»

[9]. )الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ(؛ شوری(42): 37؛ نجم(53): 32؛ «کسانی که از گناهان بزرگ و از کارهای زشت دوری می‌کنند.»

[10]. )إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ(؛ نساء(4): 31؛ «اگر از گناهان بزرگی که از آنها نهی می‌شوید دوری کنید، گناهان کوچکتان را از شما محو می‌کنیم.» و نیز: )الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ(؛ نجم(53): 32؛ «[نیکوکاران همان] کسانی هستند که از گناهان کبیره و کارهای بسیار زشت به جز لغزش‌ها[یی که اتفاقی مرتکب می‌شوند] دوری می‌کنند، یقیناً آمرزشِ پروردگارت بسیار گسترده است.»

[11]. نهج‌البلاغه: حکمت 227؛ «أَلاْیمانُ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ وَ اِقْرارٌ بِاللِّسانِ وَ عَمَلٌ بِالاْرْکانِ».

[12]. الکافی: 2 / 28 ـ 25.

[13]. حمد(1): 4؛ «تنها او فرمانروای روز پاداش و کیفر است.»

[14]. ذاریات(51): 5 ـ 6؛ «که آنچه به شما [دربارۀ قیامت و اوضاع آن] وعده می‌دهند راست و تخلّف‌ناپذیر است * و یقیناً روز جزا تحقق می‌یابد.»

[15]. زمر(39): 11؛ بگو: «من مأمورم که خداوند را با اعتقادی خالص و پاک بپرستم.»

[16]. بقره(2): 193؛ «و با آنان بجنگید تا فتنه‌ای بر جای نمانَد، و دین [و طاعت] ویژۀ خدا باشد [و در نتیجه حاکمیت شیاطین نابود گردد]».

[17]. انعام(6): 161؛ «بگو: مسلّماً پروردگارم مرا به‌سوی راه مستقیم هدایت کرده؛ [راه مستقیمی] که دین ثابت و استوار است؛ همان دین ابراهیمِ یکتاپرست؛ که از مشرکان نبود.»

[18]. مائده(5): 3؛ «امروز [با نصبِ علی بن ابی‌طالب(ع) به ولایت و امامت و حکومت و فرمانروایی بر امّت] دینتان را برای شما کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را برایتان به عنوان دین پسندیدم.»

[19]. آل‌عمران(3): 19؛ «مسلّماً دین نزد خدا فقط اسلام است.»

[20]. بقره(2): 132؛ «و ابراهیم و یعقوب پسرانشان را به تسلیم‌‌بودن در برابر خداوند سفارش کردند که: ای پسرانِ من! یقیناً خداوند این دین را برای شما برگزیده، پس شما باید جز درحالی‌که تسلیم او باشید نمیرید.»

[21]. شوری(42): 13؛ «آیینی را به سود شما وضع کرد که نوح را نسبت به آن توصیه داشت، و آنچه را به‌سوی تو وحی کردیم و به ابراهیم و موسی و عیسی سفارش کردیم این است که دین [انتخاب شده خدا] را برپا دارید، [و به همۀ احکامش پای‌بند باشید،] و از بخش‌بخش‌کردنِ آن، [که بخشی را براساس دلخواهتان بپذیرید و بخشی را واگذارید] بپرهیزید، دینی که مشرکان را به آن دعوت می‌کنی بر آنان سنگین [و دشوار] است، خداوند هرکه را بخواهد [در صورت داشتن لیاقت]، برای [قبول] دین برمی‌گزیند، و هرکه را [با توجه و اخلاص به جانب خدا] بازگردد به‌سوی آن هدایت می‌کند.»

 

مطالب فوق برگرفته شده از

کتاب: عبودیّت و دین‌داری در پرتو قرآن

نوشته: استاد حسین انصاریان


منبع : پایگاه عرفان
  • نقش عبودیت و دین‌داری در حیات انسان
  • نقش عبودیت
  • نقش دین‌داری در حیات انسان
  • حیات انسان
  • عبودیت و دین‌داری
  • 0
    0% (نفر 0)
     
    نظر شما در مورد این مطلب ؟
     
    امتیاز شما به این مطلب ؟
    اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

    آخرین مطالب

    کرامات شگرف
    لباسی برای زینت شما!!
    لطف و محبت به گنهكار
    مسؤوليت عظيم ما در برابر حادثه كربلا
    عبداللَّه بن عبداللَّه‏
    بارگاه مبارك
    صله رحم
    عمر سعد و گندم عراق
    کرامت انسانی در نهضت حسینی
    بعد از شهادت حضرت امام حسین (ع)

    بیشترین بازدید این مجموعه

    چشم زخم و راه های درمان
    اسوة حسنه از ديدگاه قرآن كريم
    حقیقت روزه‏ در ماه رمضان
    یاس کبود (شهادت حضرت زهرا علیهاالسلام)
    سه اثر عجیبِ دعا برای غیر
    امام آسمانی (1)
    افزایش رزق و روزی با نسخه‌ امام جواد (ع)
    ارزش قرآن از منظر امام باقر(ع)
    بی‌تفاوتی مصداق بی‌دینی است
    متن دعای معراج + ترجمه

     
    نظرات کاربر

    پر بازدید ترین مطالب سال
    پر بازدید ترین مطالب ماه
    پر بازدید ترین مطالب روز



    گزارش خطا  

    ^