فارسی
پنجشنبه 09 فروردين 1403 - الخميس 17 رمضان 1445
قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه
0
نفر 0

گفتگوی محرمانه به شرط دادن صدقه!

گفتگوی محرمانه به شرط دادن صدقه!


بسیاری از مفسران زمینه نزول آیات 12 و 13 سوره مبارکه مجادله را با کمی اختلاف در تعبیر، این چنین نوشته اند:
جمعی از اغنیاء، خدمت رسول خدا صلی الله و علیه و آله می ‌آمدند و با او محرمانه گفتگو (نجوا) می ‌کردند که البته هدف عده ای از این کار، فخر فروشی به دیگران بود؛ پیامبر صلی الله و علیه و آله هم با این که از این کار آنها ناراحت می شدند؛ اما روی بزرگواری خاص خود، مانع آنها نمی شدند [1] تا اینکه آیه 12 این سوره نازل شد:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً ذَلِكَ خَیْرٌ لَّكُمْ وَأَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید هرگاه با پیامبر [خدا] گفتگوى محرمانه مى‌ كنید پیش از گفتگوى محرمانه خود صدقه‌اى تقدیم بدارید این [كار] براى شما بهتر و پاكیزه‌تر است و اگر چیزى نیافتید بدانید كه خدا آمرزنده مهربان است.
به این ترتیب به کسانی که خواهان نجوای با رسول خدا صلی الله و علیه و آله بودند دستور داد که قبل از نجوا کردن با آن حضرت، صدقه ای به مستمندان بپردارند. اغنیاء وقتی شرایط را این چنین دیدند از نجوا خودداری کردند که آیه بعد نازل شد:
أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَیْكُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
آیا ترسیدید كه پیش از گفتگوى محرمانه خود صدقه‌ هایى تقدیم دارید و چون نكردید و خدا [هم] بر شما بخشود پس نماز را برپا دارید و زكات را بدهید و از خدا و پیامبر او فرمان برید و خدا به آنچه مى‌ كنید آگاه است.
این آیه ضمن سرزنش فراریان از حکم خدا (پرداخت صدقه قبل از نجوای با رسول خدا صلی الله و علیه و آله)، حکم جدیدی را اعلام کرد که در آن، اجازه نجوا به همگان داده شد بی آنکه نیاز به پرداخت صدقه باشد.

نکته های نهفته در این آیات:
1. با نزول آیه اول تمام نجوا کنندگانی که توان پرداخت صدقه را داشتند به یکباره عقب کشیدند و همگی به جز یک نفر از دادن صدقه و نجوا خودداری کردند و آن یک تن، شخص امیرالمومنین علی علیه السلام بود. خود حضرت می فرماید:
إِنَّ فِی کِتَابِ اللَّهِ لآَیَةً مَا عَمِلَ بِهَا أَحَدٌ قَبْلِی وَ لَا یَعْمَلُ بِهَا أَحَدٌ بَعْدِی [وَ هِیَ] آیَةُ النَّجْوَی: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواكُمْ صَدَقَةً»؛ در قرآن آیه ای است که کسی غیر از من به آن عمل نکرده و عمل نخواهد کرد و آن آیه نجواست.
بعد حضرت ادامه دادند: یک دینار نزد من بود که آن را با ده درهم معاوضه کردم و هر وقت با پیامبر صلی الله و علیه و آله نجوا می‌کردم پیش از آن، یک درهم صدقه می‌ دادم.
از اینکه جمله «فَأَقِیمُوا الصَّلاةَ» را با آوردن حرف «فاء»، فرع بر جمله «فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا ...» قرار داد بدست می آید که حکم «وجوب صدقه قبل از نجوا»، نسخ شده است
سپس فرمودند: ثُمَّ نُسِخَتْ فَلَمْ یَعْمَلْ بِهَا أَحَدٌ قَبْلِی؛ این آیه نسخ شد در حالی که کسی قبل از من به آن عمل نکرد و بعد آیه 13 مجادله را تلاوت فرمود: أَ أَشْفَقْتُمْ ... [2]
2. معلوم شد که در این نجواها غالباً مسائل مهمی مطرح نمی شده و آنچه آنها به شکل محرمانه می گفتند بی ارزش تر از مقداری صدقه بود. به خصوص اینکه مقدار خاصی برای صدقه نیز تعیین نشده بود و آنها می توانستند با مبلغ کمی این مانع را بردارند.
3. تعبیر به «توبه» نشان می ‌دهد که آنها در نجواهای قبلی مرتکب گناهی شده بودند، خواه به خاطر فخر فروشی و ریا، و یا آزار پیامبر صلی الله و علیه و آله و یا ایذاء مۆمنان فقیر.
علامه طباطبایی(ره) از جمله «تاب الله علیکم» استفاده می کند که خود این ترک نجوا برای ندادن صدقه، گناهی بوده که مرتکب شدند؛ اما خداوند متعال ایشان را آمرزید. [3]
4. مدت حکم و مقدار صدقه: در اینکه حکم اول یعنی وجوب صدقه قبل از نجوای با رسول خدا صلی الله و علیه وآله چقدر به طول انجامید و نسخ شد؛ نقل های مختلفی وجود دارد:
بعضی آن را یک ساعت و بعضی یک شب و بعضی ده روز ذکر کرده اند که به نظر، همین قول سوم صحیح است؛ زیرا یک ساعت و یک شب برای یک چنین امتحانی هرگز کافی نبود و اغنیاء اهل نجوا می توانستند عذر بیاورند که در این مدت کوتاه موردی برای نجوا پیش نیامد؛ ولی مدت ده روز می‌تواند حقایق را روشن سازد و زمینه‌ای برای ملامت و سرزنش متخلفان فراهم کند.

اما در مورد مقدار صدقه، نه در آیه مقداری برای آن ذکر شده و نه در روایات اسلامی؛ هر چند از عملِ امام علی علیه السلام بر می آید که حتی یک درهم نیز کافی بوده است. [4]

ناسخ و منسوخ در این دو آیه:
اکثر علما (مفسرین) بر این عقیده اند که آیه 13، ناسخِ آیه 12 است و با آمدن حکم جدید در این آیه، حکم آیه 12، منسوخ شده است. [5] این معنا را می توان در همان روایتی که از امیرالمومنین علیه السلام نقل شده است نیز مشاهده کرد؛ آنجا که حضرت می فرماید:
ثُمَّ نُسِخَتْ فَلَمْ یَعْمَلْ بِهَا أَحَدٌ قَبْلِی؛ این آیه (12/ مجادله) نسخ شد در حالی که کسی قبل از من به آن عمل نکرد و بعد حضرت، آیه 13 مجادله را تلاوت فرمود: أَ أَشْفَقْتُمْ ... [6]
اینکه چگونه می توان فهمید آیه 13، حکم آیه 12 را نسخ کرده است مفسرین سخنانی دارند:
المیزان می نویسد:
از اینکه جمله «فَأَقِیمُوا الصَّلاةَ» را با آوردن حرف «فاء»، فرع بر جمله «فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا ...» قرار داد بدست می آید که حکم «وجوب صدقه قبل از نجوا»، نسخ شده است.
خود حضرت می فرماید: إِنَّ فِی کِتَابِ اللَّهِ لآَیَةً مَا عَمِلَ بِهَا أَحَدٌ قَبْلِی وَ لَا یَعْمَلُ بِهَا أَحَدٌ بَعْدِی [وَ هِیَ] آیَةُ النَّجْوَی: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواكُمْ صَدَقَةً»؛ در قرآن آیه ای است که کسی غیر از من به آن عمل نکرده و عمل نخواهد کرد و آن آیه نجواست
تفسیر نمونه می نویسد:
گرچه در این آیه صریحاً سخنی درباره جواز نجوا بعد از این ماجرا نیامده، ولی تعبیر آیه نشان می ‌دهد که حکم سابق برداشته شد. [7]
مرحوم طبرسی در مجمع سخنی از چگونگی دلالت بر نسخ ندارد؛ ولی از اینکه ادعای نسخ را مترتب بر همان روایت مربوط به امیرالمومنین علیه السلام ذکر می کند [8] می توان حدس زد که دلیل او قراین بیرونی مانند همین روایت است.
مرحوم آیت الله خویی در کتاب البیان خود به بررسی این دو آیه و روایات آن می پردازد. ایشان پس از تصریح به ناسخ و منسوخ بودن این دو آیه؛ نوع نسخ آن را نیز بیان می کند.
ایشان معتقد است که نسخ این حکم برای تمام شدن مصلحت خود این حکمت نبوده است چرا که این کار (پرداخت صدقه قبل از نجوی) از اموری است که نفع و حُسن آن همیشگی است؛ آنچه که سبب شد تا خداوند این حکم را لغو کند اعراض مردم (به جز امیرالمومنین علیه السلام) از انجام آن بود که پیامد آن هم تعطیلی نجوا بود و هم تعطیلی پرداخت صدقه به دلیل حرصی که توانمندان بر مال داشتند.
همین امر سبب می شد تا بسیاری از کارها که در گرو گفتگوی محرمانه بود و مصلحت امت اسلامی را در پی داشت فوت شوند.
خداوند متعال برای حفظ مصلحت امت اسلامی و به جریان انداختن گفتگوهای محرمانه ی مفید به حال امت، این حکم را از امت اسلامی برداشت؛ و گرنه حُسن و مصلحت آن حکم هم چنان باقی بود. [9]

پی نوشت:
1. روح المعانی 28/27
2. شواهد التنزیل لقواعد التفضیل 2/320 این مضمون در کتابهای تفسیری اهل سنت فراوان به چشم می خورد مانند: الدر المنثور 6/185 و تفسیر فخر رازی 29/271
3. المیزان، ترجمه 19/390
4. برگرفته از تفسیر نمونه 23/454
5. البیان فی تفسیر القرآن، ص 372
6. شواهد التنزیل لقواعد التفضیل 2/320 این مضمون در کتابهای تفسیری اهل سنت فراوان به چشم می خورد مانند: الدر المنثور 6/185 و تفسیر فخر رازی 29/271
7. تفسیر نمونه 23/450
8. مجمع البیان 9/380
9. البیان فی تفسیر القرآن، ص 374- 375

امید پیشگر


منبع : tebyan
0
0% (نفر 0)
 
نظر شما در مورد این مطلب ؟
 
امتیاز شما به این مطلب ؟
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

آخرین مطالب

امام آسمانی (1)
قدرت و فرمانروائى مطلقه حق بر ظاهر و باطن هستى‏
صدقه عامل دفع بلا
امام سجاد (ع) و روشهای تفسیری
بی‌تفاوتی مصداق بی‌دینی است
بركرانه ی صحیفه ی سجادیه
ملحق شدن راس مطهر امام حسین (ع) به بدن مطهر
علامه شهید مطهری
وَ اَمّا حَقّ الْجَارِ فَحِفْظُهُ غَائِباً وَ ...
پنج درس آموزنده سعادت بخش

بیشترین بازدید این مجموعه

امامان از نگاه حضرت رضا (عليه السلام)
وصيت اميرالمؤمنين عليه السلام به كميل‏
بستر تاریخی مفاهیم سیاسی - اجتماعی حادثه ی کربلا
اهل بیت در آیه تطهیر کیانند؟ / بخش اول
لزوم وفا به عهد و پيمان‏
الگویی برای دختران نخبه
افزایش رزق و روزی با نسخه‌ امام جواد (ع)
سوره ای از قران جهت عشق و محبت
بی‌تفاوتی مصداق بی‌دینی است
متن دعای معراج + ترجمه

 
نظرات کاربر

پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز



گزارش خطا  

^