شكى نيست كه حركت فكرى پرارزش‌ترين حركت انسان است، زيرا عزيزترين عنصر وجود انسان عقل است و طبق فرموده حديث شناس بى‌مانند، مرحوم علّامه مجلسى، عنصر باعظمت عقل رابط ميان انسان و تمام حقايق عالم است. «1» از آيات قرآن مجيد استفاده مى‌شود كه ظرفيت اين عنصر، به گستردگى همه آفرينش است، همين عنصر است كه انسان را به ماوراى اين عالم پرواز مى‌دهد و در ملكوت عالم، به بسيارى از حقايق نائل مى‌كند.
مسائلى هم كه درباره عقل گفته مى‌شود، تنها مربوط به كتب آسمانى و مقالات و كتب علمى نيست، بلكه به حقيقت پيوسته و تحقّق پيدا كرده است. در غير اين صورت، آيات باعظمت زير چه معنايى داشتند؟
«وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ».
و اين گونه فرمانروايى و مالكيّت و ربوبيّت خود را بر آسمان‌ها. و زمين به ابراهيم نشان مى‌دهيم تا از يقين‌كنندگان شود.
«سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ».
منزّه و پاك است آن [خدايى] كه شبى بنده‌اش [محمّد، صلى‌الله‌عليه‌وآله] را از مسجدالحرام به مسجد الاقصى كه پيرامونش را بركت داديم، سير [و حركت] داد، تا [بخشى] از نشانه‌هاىِ [عظمت و قدرت] خود را به او نشان دهيم؛ يقيناً او شنوا و داناست.
«ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى. فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى».
سپس نزديك رفت و نزديك‌تر شد. پس [فاصله‌اش با پيامبر] به اندازه فاصله دو كمان يا نزديك‌تر شد.
براى اين‌كه بدانيم عقل انسان، شايستگى پرواز در چه فضاى گسترده‌اى را براى يافتن حقايق دارد، لازم است به خطبه اوّل نهج البلاغه اميرالمومنين، عليه السلام، مراجعه كنيم. هم‌چنين، به نزديك نهصد آيه‌اى كه قرآن در آن‌ها، كلمات لبّ، فكر، عقل و ... را مطرح كرده است. اين مطالب را بايد ملاحظه كرد تا براى ما نيز فضاى پرواز در اين عنصر باعظمت پيدا شود.
هيچ عبادتى از انديشه و فكر بالاتر نيست. در نتيجه، هيچ شقاوت و ظلمى از تعطيلى عقل بالاتر نيست. روايتى از پيامبر عزيز اسلام، صلى‌الله‌عليه‌وآله، وجود دارد كه حسن بن شعبه حرانى آن را در كتاب تحف العقول نقل كرده است. پيامبر عاليقدر اسلام مى‌فرمايند:
«يا على لا فقر أشد من الجهل ولا مال أعود من العقل».
فقرى بدتر از نفهمى و جهل و بى‌فكرى براى انسان وجود ندارد و سرمايه‌اى سودمندتر از عقل براى انسان نيست.
منبع : پایگاه عرفان
