میلاد خورشید کعبه

پدر علی علیه السلام

پدر بزرگوار علی بن ابی طالب علیه السلام ، حضرت ابوطالب، یکی از ده فرزند عبدالمطلب است. وی حدود 54 سال پیش از بعثت پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم به دنیا آمد و در سال دهم بعثت در 64 سالگی دیده از جهان فرو بست. حضرت ابوطالب علیه السلام در ایّام بسیار دشوار سال های اوّل نبوّت با تمام وجود از حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم حمایت کرد و در سال سوم بعثت در مجلسی که به منظور دعوت از خویشاوندان پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم تشکیل شده بود، با اخلاق و قاطعیّت تمام خطاب به حاضران فرمود: «تا جان در بدن دارم از محمّد صلی الله علیه و آله وسلم دفاع می کنم». نقل می کنند به برکت ارشاد و هدایت روشنگرانه او بود که برادرش حضرت حمزه و فرزندش جعفر اسلام را پذیرفتند. پس از رحلت ابوطالب رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم با پای برهنه در حالی که می گریستند به دنبال جنازه عمو روان بودند و با این جملات از او یاد می کردند: عموجان، در کودکی مرا تربیت کردی؛ در یتیمی کفالتم نمودی، و در بزرگ سالی به یاری ام برخاستی؛ خداوند به تو پاداش خیر دهد.

مادر علی بن ابی طالب علیه السلام

مادر گرامی امیرمؤمنان علی علیه السلام ، فاطمه دختر اسدبن هاشم بن عبدمناف است. وی در دوران کودکی رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم مدتی عهده دار تربیت او بوده است و به این خاطر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم ضمن گرامی داشت او، از وی با تعبیر مادر یاد می کردند. فاطمه بنت اسد اوّلین زن هاشمی است که پس از رحلت خدیجه علیهاالسلام به رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم ایمان آورد و در ماجرای هجرت به مدینه به همراه علی علیه السلام عازم مدینه شد. نقل می کنند پس از رحلت فاطمه بنت اسد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم خود متصدّی تجهیز او شدند. او را با پیراهن خود کفن کردند و بر او نماز گزاردند و پیش از دفن او، وارد قبرش شده، با این عبارات او را دعا کردند: «پروردگارا، مادرم فاطمه بنت اسد را مورد رحمت و مغفرت خودت قرار بده و حجّت را بر او تلقین فرما».. از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم سؤال کردند: شما درباره هیچ کس این گونه که با فاطمه رفتار کردید، رفتار نکرده اید. علت آن چیست؟ آن حضرت فرمودند: «چون هیچ کس بعد از ابوطالب همانند فاطمه بنت اسد به من نیکی نکرد».

وقایع تولّد علی علیه السلام

چون زمان تولّد علی علیه السلام فرا رسید، فاطمه بنت اسد خود را به کنار کعبه رساند. پس از طواف دست نیاز به درگاه خداوندمتعال بلند کرد و با اخلاص کامل و خضوع و خشوع فراوان از خدا خواست تا ولادت فرزندش را بر او آسان نموده و او را برای همگان مبارک گرداند. فاطمه بنت اسد فرمود: «پروردگارا، من به تو و به همه پیامبران و آنچه آنها از طرف تو آورده اند ایمان دارم. من سخن جدّم حضرت ابراهیم خلیل الله علیه السلام را تصدیق می کنم؛ بزرگ مردی که خانه کعبه را بنا نهاد... خداوندا، به حق و حرمت همه پیامبرانی که آنها را برای هدایت مردم برگزیده ای و به حق فرشته هایی که مقرّب درگاه تو هستند و به احترام بنیان گذار کعبه، حضرت خلیل الرحمان، و به شکوه و عظمت کودکی که به من عنایت فرموده ای و اینک لحظات تولد او فرا رسیده است ـ خداوندا، ولادت او را بر من آسان ساز».

مهمان کعبه

یزید بن قعنب می گوید: با عباس پسر عبدالمطلب و گروهی از قبیله عبدالعزّی در کنار کعبه نشسته بودیم که دیدیم فاطمه بنت اسد به نزدیک کعبه آمد و مشغول طواف و نیایش شد... لحظاتی از نیایش فاطمه می گذشت که ما به چشم خود دیدیم دیوار خانه کعبه از پشت یعنی سمت «مستجار» شکافته شد و فاطمه از آن جا به درون خانه خدا رفت و بلافاصله شکاف دیوار به هم آمد و به صورت نخست شد. ما به دنبال این پیش آمد سعی کردیم تا در خانه کعبه را که قفل بود باز کنیم، اما میّسر نشد. با مشاهده این وقایعِ شگفت دانستیم که در این کار حکمتی وجود دارد. لذا دست از تلاش برداشتیم. روز چهارم ناگهان دیدیم فاطمه بنت اسد از درون کعبه بیرون آمد، در حالی که فرزندش علی علیه السلام را بر روی دست داشت. انبوه مردم حیرت زده که در آن جا گرد آمده بودند، به سوی وی دویدند. گفت: «ای مردم خداوند مرا این فضیلت داد که فرزندم در کعبه دیده به جهان گشاید...».

زمان و مکان تولد

حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام ، بنابر مشهورترین روایات علمای بزرگ شیعه و سنی، در صبح روز جمعه سیزدهم رجب، ده سال قبل از بعثت در مکّه معظّمه در داخل کعبه متولّد شد. آری، او در مقدّس ترین مکان ها، در بهترین ماه ها، و بهترین ساعت ها، یعنی صبح روز جمعه ماه رجب، دیده به جهان گشود. این روایت با توجّه به معتبرترین کتاب های علمای بزرگ اسلامی قطعی است. مرحوم علاّمه امینی رحمه الله در جلد ششم الغدیر این موضوع را از شانزده کتاب معتبر اهل سنت نقل می کنند. ابن صباغ مالکی دراین باره می نویسد: فرزند پاک، از نسل پاک، در جای پاک به دنیا آمد چنین شکوهی از چه کسی دیده شده است؟ شریف ترین مکان حرم مسجدالحرام است و شریف ترین مکانِ مسجدالحرام کعبه است. هیچ کس جز علی در کعبه دیده به جهان نگشود. بنابراین فرزند کعبه دارای شریف ترین مقام هاست... حاکم در مستدرک صحیحین می گوید: اخبار ولادت علی علیه السلام در کعبه متواتر است؛ یعنی به قدری در این باره روایت بسیار است که انسان یقین به صحت آن پیدا می کند.

نام گذاری

درباره چگونگی انتخاب نام علی علیه السلام برای حضرت امیرمؤمنان نظریه های مختلفی ذکر شده است. مادر آن حضرت وقتی بعد از تولّد فرزندش می خواست از کعبه خارج شود، این صدا را از سروش آسمانی شنید که خطاب به او می گفت: «ای فاطمه نام این کودک را علی بگذار؛ چرا که او بلندمرتبه است و خداوند متعال می فرماید: من نام او را از اسم خودم برگزیده ام. او را به اخلاق خود آراسته ام. او همان کسی است که خانه ام را از بت ها پاک خواهد کرد». سپس همان صدای آسمانی گفت: «خوشا به حال کسی که او را دوست بدارد و از فرمانش پیروی کند و وای بر کسی که او را دشمن داشته، از فرمانش سرپیچی کند».

دیدگاه دیگر آن است که وقتی فاطمه بنت اسد فرزند خود را به دنیا آورد، ابوطالب علیه السلام فرزند خود را در آغوش گرفت و نام او را علی گذاشت. و دراین باره یک بیت شعر به این مضمون سرود: «من او را علی نامیدم تا عزّت و سربلندی و افتخار برای او دوام یابد».

کنیه های علی علیه السلام

در فرهنگ اسلامی علاوه بر اسم و لقب در نامیدن اشخاص، از کنیه نیز استفاده می کنند. کنیه ـ که معمولاً با کلمه اَب و اُم شروع می شود ـ به منظور احترام و بزرگ داشت فرد برگزیده می شود.

براین اساس برای امام علی علیه السلام کنیه هایی ذکر شده است که از جمله آنهاست: ابوالحسن، ابوالریحانتین (پدر دو نوگل رسول خدا)، ابوالسّبطین (پدر دو نوه پیامبر خدا)، ابوتراب (انسان بسیار متواضع و زاهد)، ابوالایتام (پدر یتیمان)، ابوالائمه (پدر امامان)، ابوالمساکین (چون علی علیه السلام سرپرستی محرومان را به عهده داشتند و شبانه برای آنها غذا و آذوقه حمل می کردند)، ابوالحسنین(پدر امام حسن و امام حسین) ابوالاَرامِلِ (پدر و سرپرست بیوه زنان و بی کسان)، ابوالشهداء، ابوالعِتْرَةِ و ابوالنُورَینِ.

لقب های امیرالمؤمنین علی علیه السلام

برای حضرت امیر علیه السلام ده ها لقب در دعاها و جز آن ذکر کرده اند که هر یک از آنها به بخشی از فضیلت ها و بُعدی از شخصیت بی نظیر آن حضرت دلالت دارند. آن حضرت را ولی المتّقین لقب داده اند چون مولا و پیشوای پرهیزگاران بود. او را یعسوب الدین گفته اند چون شجاعانه در حسّاس ترین روزگار به پاسداری از دین همّت گماشت و همین طور او را مرتضی نامیده اند چون رفتار و کردار آن حضرت موردپسند خدا و رسول بود. از دیگر لقب های معروف آن حضرت است: صدّیق (بسیار راست گو)، اسداللّه (شیرخدا)، امام التُّقی (پیشوای پرهیزگار) امین اللّه (امین خدا)، حبیب اللّه (دوست و محبوب خدا)؛ حیدر (شیر بیشه ایمان)؛ صفوة اللّه (بنده خالص خدا) مظهر العجایب (نشانه شگفتی ها)، کهف الوری (پناه گاه خلق خدا)، کاشف الکرب (برطرف کننده غم و اندوه).

علی علیه السلام در آغوش پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم

یکی از افتخارات حضرت علی علیه السلام آن است که از همان روزهای اوّل تولّد مورد توجه کامل رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بوده است و پرورش یافته دامن آن حضرت به حساب می آید. در همان روزهای نخست ولادت، رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم گهواره او را در کنار رختخواب خود قرار داده، به او رسیدگی می کردند و چون چهارسال قبل از بعثت خشک سالی عجیبی در مکه پدید آمد، در نتیجه ابوطالب علیه السلام که فرزندان بیشتری داشتند از رسیدگی به همه آنها ناتوان شده بود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به خاطر کمک به عموی خود برای همیشه علی علیه السلام را به خانه خود منتقل کردند و تربیت و پرورش او را عهده دار شدند. لذا علامه کراجکی می نویسد: «رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بیشتر اوقات تربیت علی علیه السلام را عهده دار بود و در خواب و بیداری از او مراقبت می کرد».

محبت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به حدّی بود که نقل می کنند: وقتی فضل بن عباس از عباس عموی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم سؤال می کند: رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم کدام یک از پسران خود را بیشتر دوست می داشت، در پاسخ گفت: علی بن ابی طالب را. گفت: علی که پسر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نبود؟ عباس پاسخ داد: زیرا رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم علی علیه السلام را از همه فرزندانش بیشتر دوست داشت و از همه آنها به او مهربان تر بود.

علی علیه السلام ، مظهر اسلام

کسانی که در ابعاد مختلف شخصیت و خصوصیات اخلاقی حضرت علی علیه السلام بیشتر تعمّق کرده اند، او را معجزه اسلام دانسته و تصریح کرده اند اگر اسلام و محمّد را معجزه ای جز علی نبود همان برای حقّانیت اسلام کافی بود. او قرآن ناطق و بیش از هرکس با قرآن آشنا بود و وحی در تمام وجود او ریشه دوانده بود. مرحوم آیت الله سیدمحمدصادق صدر می گوید: شیوه تربیت علی و مقام والای او بزرگ ترین دلیل نبوّت پیامبر و درستی رسالت آسمانی اوست. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم دو معجزه دارد: یکی علی و دیگری قرآن.

ابن حجر عَسْقَلانی از علمای بزرگ اهل سنت دراین باره می گوید: او مجسمه قرآن است و به اسرار و حقایق آن آگاهی دارد.

علی علیه السلام نخستین مردمؤمن

تمام علمای بزرگ شیعه و سنّی اتفّاق نظر دارند که وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در چهل سالگی به نبوّت مبعوث شدند. علی علیه السلام بیش از ده سال سن نداشت. وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم نبوّت خود را اظهار کرد نخستین فردی که به او ایمان آورد همسرش حضرت خدیجه علیهاالسلام بود و از مردان علی علیه السلام اولین کسی بود که به او ایمان آورد. امیرالمؤمنین علی علیه السلام از این واقعه به صورت های گوناگون و در مناسبت های مختلف یاد کرده است. در یک جا می فرماید: «من بر فطرت یگانه پرستی تولّد یافتم و در ایمان و هجرت بر دیگران پیشی گرفتم». در جای دیگر فرمود: «پروردگارا، من نخستین کسی هستم که به حق رسیدم و آن را پذیرفتم و هیچ کس جز رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در نماز خواندن بر من پیشی نگرفته است».