صفات حق در سورة حمد

کلام در تفسير تشهد بود که در هر دو رکعت نماز واجب، خواندن آن به تبع نماز، واجب است. خداوند مهربان خواسته نمازگزاران با قرائت اين قطعة واجب در نماز، به پنج حقيقتي که در تشهد است توجه فکري کنند، و آسان از تشهد نگذرند؛ هچنان که در حمد نماز، تمام مسائل ريشه‌اي قرآن کريم، مطرح است. به همين دلیل، از سورة فاتحه به ام الکتاب یاد می‌شود؛ «ام» در اين‌جا به معناي ريشه است.

در سورة حمد بخشي از صفات پروردگار عالم و اسماي الاهي و سپاس و حضرت حق مطرح است. توجه دادن جهانيان به قيامت و حقيقت عبادت و ياري گرفتن از خدا و صراط مستقيم نیز در این سوره، مطرح است.

«انعمت عليهم» چهار طايفه هستند. این چهار طايفه در سورة مبارک نساء به نام انبيا، صديقين، شهدا، و صالحين طرح شده‌اند. مردمي که در طول تاريخ مورد خشم و غضب پروردگار و از گروه گمراهان شمرده شده‌اند نیز در قرآن معرفی شده است.

اگر کسي تفسير جامع سورة حمد را بداند، گويی خلاصة همه قرآن کريم را می‌داند. کمتر نمازگزاري تاکنون به متخصصان مسائل الاهي و اهل معرفت مراجعه کرده و خواسته که حقيقت نماز و حقيقت تشهد را عميق درك كند.

مقام پيامبر اكرم (ص)  نزد اميرالمؤمنين (علیه السلام)

چرا اميرالمؤمنين (علیه السلام) وقتي پيامبر اکرم (ص)  را در هفت بخش تعريف مي‌کند، در يک بخش مي‌فرمايد: «اعبدهم»؟ کلمه اعبد از نظر ادبي افعل تفضيل است. يعني اميرالمؤمنين(علیه السلام) مي‌فرمايد از زمان آدم تا روز قيامت، کسي کيفيت بندگي پيامبر اسلام را نداشته است؛ براي اين‌که هیچ کسي به اندازة پیامبر معرفت به حق كسب نكرده است.

حضرت وقتي عبادت مي‌کرد، خيلي نيكو حقيقت عبادت و معبود را مي‌شناخت. يعني حضرت با دو رشته معرفت، وارد نماز مي‌شد: يکي آن‌که به خود عبادت معرفت داشت و با توجه به اين معرفت، عبادت را بر خود لازم و ضروري مي‌دانست؛ و ديگر آن‌که مولايي را که عبادت مي‌کرد، خوب مي‌شناخت.

البته علاوه بر معرفتي که به حقايق نماز و به پروردگار داشت، از اخلاصي برخوردار بود که هيچ موجودي در عالم، کيفيت آن اخلاص را نداشت.