راز و نياز شبانه‏

شب موقعيت زمانى بسيار مهمى است كه بايد گفت در ميان نعمت ها از نعمت هاى عظيم حق است و اگر نبود هيچ جاندارى زنده نمى ماند و كره ى زمين جز گوى آتشينى كه هر چه در آن بود جز به صورت مذاب نبود رخ نمى نمود.

شب در قرآن مجيد و روايات از جايگاه ويژه و خاصى برخوردار است، تا جائى كه كمتر زمانى را ميتوان به قدر و قيمت آن پيدا كرد.

شب زمان مناجات انبياء، و ساعات بهره گيرى اولياء از فيوضات حق، و هنگام راز و نياز عاشقان، و ظرف ذكر ذاكران، و خلوت گاه عارفان، و بهترين فرصت براى مطالعه دانشمندان، و لحظات پرقيمت بينايان براى راه يافتن به اسرار هستى و حقايق ملكوتى است.

ساعاتى از شب كه در قرآن مجيد از آن تعبير به سحر شده از پربهاترين اوقات روزگار، و وسيله قرب به حق، و هنگام سوز و گداز، و عبادت و تهجد و استغفار و توبه و نردبان رسيدن به كمالات معنوى و منور شدن به نور الهى و دست يافتن به عفو و مغفرت است.

شب نشانه قدرت و حكمت و رحمت و لطف و عنايت حضرت رب العزه براى صاحبان مغز و خرد است:

إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ:

بى ترديد در آفرينش آسمان ها و زمين و آمد و رفت شب و روز نشانه هائى براى خردمندان است.

شب مايه آرامش ابدان و ارواح و داروى رفع خستگى و عامل تمدد اعصاب، و سبب استراحت و علّت آماده شدن براى رفتن به پيشگاه محبوب ازل و ابد در سحر و مهيا گشتن براى كارهاى روزانه است:

هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ:

اوست كسى كه شب را براى شما پديد آورد تا در آن بياراميد و روز را نورافشان قرار داد تا در آن به كار و كوشش بپردازيد يقيناً در اين امور براى گروهى كه حقايق را با گوش دل بشنوند نشانه هائى از توحيد، قدرت، حكمت، و ربوبيت خداست.

رسول خدا به فرمان واجب حق مأموريت داشت كه بخشى از شب را به تهجد و عبادت و مناجات و راز و نياز بپردازد و از اين طريق شايسته رسيدن به مقام محمود گردد، مقامى كه جز براى او براى احدى از هم سفران معنوى اش ميسر نشد، مقامى كه از راه تهجد شبانه فقط و فقط ويژه او بود.

وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً:

و پاسى از شب را براى عبادت و بندگى بيدار باش كه اين تهجد شبانه افزون بر همه واجبات ويژه تست، اميد است پروردگارت تو را به سبب اين عبادت ويژه به جايگاهى ستوده برانگيزد.

شب موقعيت عظيم و ويژه اى است كه حضرت حق پيامبرش را در آن براى ارائه آياتش به معراج برد، معراجى كه از نعمت هاى خاص حق به پيامبر اسلام بود و چنين سفرى با آن كيفيت براى احدى از عباد خدا اتفاق نيفتاد، و اين فقير به توفيق حق به شرط حيات اين حادثه بى نظير و منافعش را در شرح و توضيح اولين آيه مباركه اسرا به رشته تحرير خواهيم كشيد.

سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا: «

منزه و پاك است خدائى كه شبى بنده اش محمد (عليهما السلام) را از مسجدالحرام به مسجد اقصى كه پيرامونش را بركت داديم حركت داد تا بخشى از نشانه هاى عظمت و قدرت و حكمت و ربوبيت خود را به او نشان دهيم.

قرآن مجيد اين كتاب با عظمت، و مايه هدايت، و عين رحمت، و درياى بى نهايت حكمت، و جدا كننده ميان حق و باطل، و نور زندگى، و چراغ راه، و داروى درمان، و سبب شرف و كرامت انسان در شب بر قلب مبارك پيامبر نازل شد.

إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ:

ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم.

عبادت شبانه كه در خلوت و عزلت، و به خلوص و اخلاص نزديك تر صورت مى گيرد قطعاً با ديگر عبادات فرق مى كند، و از نظر كيفيت سنگين تر و با ارزش تر است.

إِنَّ ناشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِيلًا:

بى ترديد عبادت شبانه محكم تر و پايدارتر و گفتار در آن استوارتر و درست تر است.

سحر كه بخشى از شب است از نظر قميت و ارزش و كيفيت معنوى با هيچ ساعتى قابل مقايسه نيست سحر به فرموده قرآن زمان رهائى و نجات است:

إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ حاصِباً إِلَّا آلَ لُوطٍ نَجَّيْناهُمْ بِسَحَرٍ:

ما به سوى قوم لوط طوفانى سخت كه با خود ريگ و سنگ مى آورد فرستاديم در نتيجه همه را به چاه هلاكت انداخت، مگر خاندان لوط را كه به خاطر ايمانشان در وقت سحرگاهان نجات داديم.

استغفار در سحر و طلب آمرزش در آن ساعت كم نظير از نشانه هاى بندگان واقعى خداست:

الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ:

بندگان واقعى خدا صبر كنندگان در حوادث و راستگويان و صادقان، و فرمانبرداران و انفاق كنندگان و استغفار كنندگان در سحرها هستند.

إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ (45)، آخِذِينَ ما آتاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُحْسِنِينَ (16)، كانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ (17)، وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ:

بى ترديد پرهيزكاران در بهشت ها و چشمه سارهايند، آنچه را پروردگارشان به آنان عطا كرده دريافت مى كنند زيرا آنان پيش از اين پيوسته نيكوكار بودند، آنان در دنيا اندكى از شب را مى خوابيدند و بقيه آن را به عبادت سپرى مى كردند و سحرگاهان از خدا درخواست آمرزش مى نمودند.