فارسی
پنجشنبه 09 فروردين 1403 - الخميس 17 رمضان 1445
قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه
0
نفر 0

فتنه افکنی، یا دستاویز گریز از فتنه!

نکته ای که  از سخنان حضرت فاطمه علیهاالسلام جلب توجّه می کند، این است که توجیه نادرست صحنه گردانان سقیفه در مورد انتخاب خلیفه را افشا کرده، عواقب زیانبار آن را بیان می کند و می گوید: «خیال کردید [اگر این کار را نکنید] فتنه پدید می آید، آگاه باشید که در فتنه سقوط کردید.»
در این جا این سؤال پیش می آید که آنان کدام فتنه را دستاویز قرار دادند و مقصودشان از فتنه چه بود؟ و مقصود حضرت زهرا علیهاالسلام از این که آنان در فتنه سقوط کردند، چیست؟
چنان که در کتب تاریخ اسلام مطرح شده و قرائن نیز آن را تأیید می کند، مقصود آنان از فتنه، ارتداد امت، آشوب و هرج و مرج و از هم گسیختن نظام اسلامی به دنبال انتشار خبر رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله ، و پیدایش خلأ قدرت در مرکز حکومت اسلامی بود. آنان به این عنوان که از چنین فتنه ای جلوگیری کنند، پیش از آن که پیکر پاک پیامبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه و آله را به خاک بسپارند، و در حالی که علی علیه السلام و بنی هاشم سرگرم مراسم غسل پیامبر صلی الله علیه و آله بودند، به سقیفه شتافته در صدد تعیین خلیفه و زمامدار مسلمانان برآمدند! امّا مگر آن تشریفات چه قدر وقت می خواست که در آن مدت، بیم فتنه می رفت؟ آیا در همان مدت اندک، خبر رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله (با نبودن وسائل ارتباطی امروزی) در سراسر کشور اسلامی منتشر می شد و همه چیز به هم می ریخت. این سؤال ها در صحّت و درستی نگرانی از فتنه، ایجاد
تردید می کند. از این رو حضرت فاطمه علیهاالسلام با تعبیر، زَعم، پندار و خیال از آن یاد کرده است.
امّا این که آنان چگونه در فتنه سقوط کردند ـ که موضوع اصلی این نوشتار است ـ پاسخ این است که آنان با این اقدام خود منشأ اختلاف و دو دستگی و شکاف در جامعه اسلامی شدند. شکافی که تاکنون پر نشده است. گرچه آن روزها با بیعت مردم با ابوبکر، کار تعیین زمامدار به ظاهر پایان یافت، امّا این انتخاب عواقبی را به دنبال داشت که هر چه مسلمانان از آن سال ها دورتر شدند، آثار نامطلوب آن بیشتر پدیدار گشت. خاطره ی اختلاف و کشمکش های مسلمانان بر سر امامت و خلافت، خاطره ای تلخ و غم انگیز است. کدام فتنه ای بزرگتر از قرن ها اختلاف و کشمکش و خونریزی که سنگ زیر بنای آن در سقیفه گذاشته شد.
شهرستانی می نویسد:
«هرگز در اسلام هیچ شمشیری به خاطر یک بنیاد دینی، چون شمشیری که به خاطر امامت کشیده شد، آهیخته نگردید.»(۳)
پرده های دیگری از فتنه ها
فاطمه ی زهرا علیهاالسلام در خطبه ی دیگری، پرده های دیگری از فتنه های ناشی از سقیفه را فاش ساخته است. دختر پیامبر صلی الله علیه و آله ، این خطبه را هنگامی ایراد کرد که گروهی از زنان مهاجران و انصار برای عیادت و احوال پرسی از او ـ که در اثر حمله به خانه اش مصدوم و بیمار بود ـ رفته بودند.
آن بانوی بزرگ در فرازی از این خطبه فرمود:
«آگاه باشید به جانم سوگند! این حکومتی که پدید آوردند، تازه آبستن شده است. پس صبر کنید تا ببینید چه ثمره ای به بار می آورد. آن گاه از آن به اندازه ی ظرف های بزرگ [به جای شیر[ خون تازه و سمّ کشنده بدوشید! این جا است که کسانی که به راه باطل رفته اند، زیانکار می شوند و آیندگان، عاقبت آنچه را که گذشتگان تأسیس کردند، خواهند دید. [اکنون که به مراد خود رسیدید] از بابت دنیای خود خوش باشید و قلبا برای فتنه هایی که خواهد آمد، مطمئن باشید. و بشارت باد بر شما به شمشیرهای برنده ای که به دنبال آن می آید و قدرت متجاوزی که حداکثر ظلم و تعدّی را روا می دارد و به هرج و مرجی فراگیر که همه جا را شامل می شود و به استبدادی از ظالمین که مقدار اندکی از بیت المال را باقی می گذارد، به گونه ای که کسی در آن رغبت نمی کند و جمعیت شما را درو می کند [همه را قتل عام می کند]، پس حسرت و اندوه با شما باد، و به کدامین سو می روید؟... .»(۴)
جنگ ها و خونریزی ها شد.
از طرف دیگر مسیری که در مورد خلافت در پیش گرفتند، موجب شد که با فراهم شدن تدریجی زمینه و موافقت عملی خلیفه دوم و سوم، بنی امیه به حکومت برسند و با ظلم و ستم و تجاوز و تعدی ـ که بر هیچ مورخی پوشیده نیست ـ با مردم رفتار کردند و بیت المال مسلمین را به یغما بردند. با توجه به این حوادث، سخنان حضرت فاطمه علیه السلام در این زمینه، از نظر تحلیل اجتماعی و سیاسی در تاریخ اسلام بسیار ارزنده و تکان دهنده است.
شاخصه ای گویا از فتنه ها
چنانکه اشاره شد، ماجرای سقیفه، افرادی از صحابه ی بزرگ رسول خدا را به فکر خلافت افکند. به ویژه شورای شش نفری خلافت که توسط خلیفه ی دوم طراحی شد ـ و خود دنباله ی سقیفه بود ـ اعضای شورا را به فکر خلافت انداخت و خود را برای این منصب شایسته یافتند(۵) و پس از آغاز خلافت علی علیه السلام به مخالفت برخاستند، و این موضوع به اضافه قدرت یافتن معاویه با موافقت دو خلیفه ی قبلی، موجب بروز جنگ های جمل، صفین و نهروان شد و تلفات
هرگز در اسلام هیچ شمشیری به خاطر یک بنیاد دینی، چون شمشیری که به خاطر امامت کشیده شد، آهیخته نگردید.
سنگینی به بار آورد که هیچ فتنه ای با آن قابل مقایسه نمی باشد. برای آن که به عمق فتنه پی ببریم کافی است به آمار تلفات سه جنگ یاد شده توجه کنیم:
به گفته ی یعقوبی: «در جنگ جمل بیش از سی هزار نفر [از طرفین] کشته شدند و تلفات جنگ نهروان بالغ بر چهار هزار بود.»(۶)
هزار نفر شامی بودند.»(۷)
مشرکان بود اما در سه جنگ یاد
شده، جنگ، جنگ مسلمان با مسلمان و جنگ اهل قبله با اهل قبله بود!.
حمله به خانه ی حضرت فاطمه علیهاالسلام از نظر علمای اهل سنت
در این جا به مناسبت بحث، لازم است گفته شود که مدرک و مأخذ حمله به خانه ی حضرت فاطمه علیهاالسلام تنها منابع و مدارک شیعی نیست بلکه در تعدادی از منابع اهل سنت نیز به این معنا تصریح شده است.(۸)
چند آن را به قصد جنگ بسته بودند... .(۹)»
حفص ان فیها فاطمه؟، فقال: و إن ... .(۱۰)
(۱۱)
الحسن و الحسین.»(۱۲)
پی نوشت:
۱ ـ این جمله از آیه ۴۹ سوره ی توبه گرفته شده و به صورت «درج» از آن استفاده شده است. خداوند در آیه ی یاد شده سخن یکی از منافقان را که به بهانه ی فریفته شدن به دختران و زنان زیباروی رومی، نمی خواست در جنگ تبوک شرکت کند، نقل می کند و می فرماید: «ومنهم من یقُول ائذن لی ولا تفتّنی؛ و بعضی از آنان می گوید: مرا [در ماندن در شهر [اجازه بده و مرا به فتنه مینداز.» خدواند آن گاه در پاسخ او می گوید: «الا فی الفتنه سقطوا و انّ جهنّم لمحیطه بالکافرین؛ هشدار که آنان خود به فتنه در افتاده اند، و بی تردید جهنّم بر کافران احاطه دارد.» (تفسیر نمونه، ج ۷، ص ۴۳۸.)
۲ ـ این خطبه در منابع متعدد، و از آن جمله در کتاب الأحتجاج احمد بن علی طبرسی، ط نجف، ۱۳۵۰ ه، ص ۶۱ ـ ۶۶ نقل شده است.
۳ ـ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، کتاب الملل و النحل، ط ۲، قاهره، مکتبه آنجلو المصریه، ج ۱، ص ۳۰.
۴ ـ طبرسی، الأحتجاج، ص ۶۶؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، تهران، المکتبه الأسلامیه، ج ۴۳، ص ۱۶۰.
۵ ـ سعد بن ابی وقاص با علی علیه السلام بیعت نکرد و این، علتی جز این نداشت که او پس از شورای شش نفری، خود را رقیب علی علیه السلام و شایسته ی خلافت می دانست! زیرا او از اعضای این شورا بود. (ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ج ۳، ص ۱۹۱)
از علی علیه السلام نقل شده است که می فرمود: «طلحه و زبیر به من گفتند:با این شرط با تو بیعت می کنیم که در خلافت با تو شریک باشیم، من به آن دو گفتم:شما شریک من به
هنگام توانایی، و یار من به هنگام ناتوانی باشید ... طلحه، امید حکومت یمن و زبیر امید حکومت عراق را داشت.» (مجلسی، بحارالأنوار، بیروت، دار الرضا، ج ۳۰، ص ۱۷) طلحه و زبیر
نیز از اعضای شورای شش نفری بودند!
۶ ـ ابن واضح، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، نجف، المکتبه الحیدریه، ۱۳۸۴ ه، ج ۲، ص ۱۷۲، ص ۱۸۲.
مرحوم شیخ مفید می نویسد: درباره ی شمار کشتگان در جنگ بصره (جمل) روایات، مختلف است: در برخی آمده است که شمارشان بیست و پنج هزار بوده است. از عبدالله بن زبیر هم روایت شاذّی نقل شده که شمار آنان پانزده هزار بوده است. شاید هم سخن ابن زبیر صحیح تر باشد ولی از آنچه همه ی اهل علم در این باره گفته اند، فاصله دارد و نمی توان آن را پذیرفت. اخباری رسیده درباره کسانی که در آن جنگ دست و پایشان جدا شده و بعد از آن جراحت مرده اند، مشهور است که شمارشان حدود چهارده هزار تن بوده است (مفید، نبرد جمل، ترجمه و تحشیه ی دکتر محمود مهدوی دامغانی، چاپ اول، تهران، نشر نی، ۱۳۶۷، ص ۲۵۱.)
۷ ـ علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب، ط ۱، بیروت، دار الأندلس، ج ۲، ص ۳۹۴.
۸ ـ برای آگاهی بیشتر در این زمینه، رجوع شود به کتاب: مأساه الزهراء، سید جعفر مرتضی عاملی، بیروت، درا السیره، ج ۲.
۹ ـ ... فوددت انی لم اکشف بیت فاطمه عن شیی ء و ان کانوا قد غلقوه علی الحرب ...، طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم والملوک، بیروت، دارالقاموس الحدیث، ج ۴، ص ۵۲.
۱۰ ـ عبدالله بن مسلم بن قتیبه دینوری، الأمامه والسیاسه، تحقیق استاد علی شیری، قم، منشورات الشریف الرضی، ج ۱، ص ۳۰.
۱۱ ـ ابراهیم بن سیار بن هانی ء نظّام.
۱۲ ـ محمد بن عبدالکریم شهرستانی، کتاب الملل و النحل، ج ۱، ص ۵۹.


منبع : پایگاه مذهبی سبطین
0
0% (نفر 0)
 
نظر شما در مورد این مطلب ؟
 
امتیاز شما به این مطلب ؟
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

آخرین مطالب

امام سجاد (ع) و روشهای تفسیری
بی‌تفاوتی مصداق بی‌دینی است
بركرانه ی صحیفه ی سجادیه
ملحق شدن راس مطهر امام حسین (ع) به بدن مطهر
علامه شهید مطهری
وَ اَمّا حَقّ الْجَارِ فَحِفْظُهُ غَائِباً وَ ...
پنج درس آموزنده سعادت بخش
جایگاه صحیفه سجادیه در بین دانشمندان
راویان صحیفه غیر از ابن سكون و عمیدالروساء
شرح های صحیفه سجادیه

بیشترین بازدید این مجموعه

امامان از نگاه حضرت رضا (عليه السلام)
وصيت اميرالمؤمنين عليه السلام به كميل‏
بستر تاریخی مفاهیم سیاسی - اجتماعی حادثه ی کربلا
اهل بیت در آیه تطهیر کیانند؟ / بخش اول
لزوم وفا به عهد و پيمان‏
الگویی برای دختران نخبه
افزایش رزق و روزی با نسخه‌ امام جواد (ع)
سوره ای از قران جهت عشق و محبت
بی‌تفاوتی مصداق بی‌دینی است
متن دعای معراج + ترجمه

 
نظرات کاربر

پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز



گزارش خطا  

^