Qurani- Kərimin Nisa surəsinin 34- cü ayəsində belə buyurulur:
«الرِّجَالُ قَوَّمُونَ عَلى النِّساءِ بِمَا فَضلَ اللَّهُ بَعْضهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ بِمَا أَنفَقُوا مِنْ أَمْوَلِهِمْ فـَالصلِحَت قَنِتَتٌ حَفِظتٌ لِّلْغَیْبِ بِمَا حَفِظ اللَّهُ وَ الَّتى تخَافُونَ نُشوزَهُنَّ فَعِظوهُنَّ وَ اهـْجـُرُوهُنَّ فى الْمَضاجِع وَ اضرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطعْنَکمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیهِنَّ سبِیلاً إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیًّا کبِیراً»
Tərcümə:
“Kişilər qadınlar üzərində ixtiyar sahibidirlər. Bu, Allahın onlardan birini digərinə üstün etməsi və öz mallarından sərf etməsinə görədir. Əməlisaleh qadınlar itaət edib Allahın himayəsi sayəsində gizli şeyləri saxlayırlar. Öz başnalıq etmələrindən qorxduğunuz qadınlara nəsihət edin, onlardan yatağınızı ayırın və döyün! Sizə itaət etdikdə isə daha onlara başqa yol axtarmayın. Əlbəttə, Allah ucadır, böyükdür!
İzah:
Əvvəla bu ayənin ümumi insanlara xitab etmədiyinə diqqət etmək lazımdır. Həmçinin ər- arvadlarla məhduddur. Həmçinin o cütlərlə məhduddur ki, xüsusi məsələləri zina barəsində varlarıdır. Əlbəttə başlanğıcda ayə ümumidir. (Kişilər qadınlar üzərində ixtiyar sahibidirlər. Bu, Allahın onlardan birini digərinə üstün etməsi və öz mallarından sərf etməsinə görədir.)
«الرِّجَالُ قَوَّمُونَ عَلى النِّساءِ بِمَا فَضلَ اللَّهُ بَعْضهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ بِمَا أَنفَقُوا مِنْ أَمْوَلِهِمْ فـَالصلِحَت قَنِتَتٌ حَفِظتٌ لِّلْغَیْبِ بِمَا حَفِظ اللَّهُ»
Burada (qəyyum) o mənadadır ki, digər şəxsin əmrinə hazır olmaq məsuliyyətidir. (Qəvam) və həmçinin (qyam) sözləri həmin hazır (qiyamda) olmada mübaliğədir. Bəs ayənin əvvəlində kişiləri qadınlar qarşısında məsuliyyətinin olmasını yada salır. İşlərdə bu hazırlıq (qiyam) o cümlədən qadınların cəmiyyətdə mali işlərinə də aitdir və qadınları öz həyat yoldaşları ilə uyğunluqa və ailə sirlərini qorumağa çağırır (Əmli saleh qadın).
Onun ardınca belə buyurulur:
«وَ الَّتى تخَافُونَ نُشوزَهُنَّ فَعِظوهُنَّ وَ اهـْجـُرُوهُنَّ فى الْمَضاجِع وَ اضرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطعْنَکمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیهِنَّ سبِیلاً إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیًّا کبِیراً»
(Öz başnalıq etmələrindən qorxduğunuz qadınlara nəsihət edin, onlardan yatağınızı ayırın və döyün! Sizə itaət etdikdə isə daha onlara başqa yol axtarmayın. Əlbəttə, Allah ucadır, böyükdür! )
Burada o qrup kişilərə müraciət edir ki, onların ürəklərində qadınlarının zina etmə yolunda azmasından qorxuları vardır. Bu ayədə “Nuşəvzə” sözü “nəşəzə“ kəlməsindən götürülmüş əsl mənası (hündür yer)- dir. Yəni yerdə nahamarlıq. İnsan üçün bu itaətsizlik və yoldaşlıq etməmək mənasında işlədilir ki, bir cütlük (ailə) barəsində həyatlarında bir- birlərini başa düşməmə, razılıq verməmə və cinsi istəklər barəsində bir- biri ilə yoldaşlıq etməmə başa düşülür. (Fəizuhunnə) kəlməsində ərəb qramatikası ilə təfri“fa”- sı işlədilmişdir və nəsihəti itaətsizliyin nəticəsindən qorxu kimi vermişdir. Nəinki itaətsizliyin özündən qorxu.
İtaətsizlikdən qorxu da həmçinin Quranın qadına ədəbsizliyi onun zatı bilmir və hər zaman qadın zina ilə əlaqədar ədəbsizlik edərsə, onu xəstəlik (təsadüf) hesab edir.
Bəs qorxu ayəsinin əsas mənası ailə əsasının süstləşməsidir. Həqiqətdə, bu ayə o kişi haqqındadır ki, ailə barəsində məsuliyyətsizlik və bağlılığın olması və ya cinsi əlaqə barəsində həyat yoldaşına meyilsizliyi izhar edir ki, müştərək həyatlarının davam etdirilməsi üçün qorxuya düçar olurlar. Mütləq belə zina əlaqələrinin ən yaxşı həlli qadının uyğunsuzluğu və kişinin qorxusu tərəfdən ayrılıq olacaqdır. Belə qeyri- sağlam əlaqənin yaxşılaşması və qorxunun dəf edilməsi üçün kişidən qadını ilə ilk başda danışığa getməyi tövsiyə edir. Aydındır ki, bu dialoqda bəzi qeyri- sağlam əlaqənin həqiqətləri tərəflərə aydın olacaqdır. Əgər psixoloji, fzioloji və ya maddi problemlər olarsa, bu dialoq vasitəsilə həll olunacaq Yaxud da onların aradan qaldırılması üçün qərarlar alınacaqdır. Bu dialoqda qadının öz əri ilə bu həyatı davam etdirib, etdirməyəcəyi anlaşılacaqdır. Əgər birgə yaşayışa meyli olmazsa, ayrılacaqlar. Bu ayə elə bu ayrılmanı öncədən qabağın almaq üçündür. Amma əgər qadın öz ərinə və ailəsinə meyl və əlaqə izhar edər və ailənin qorunması üçün israr edərsə, lakin bu evlilkdə istəksizlik nümayiş etdirərsə, dəqiq xəstəlik mövcud olur. Bu ayədə qadının itaətsizliyi birbaşa şəkildə məzəmmət və pislənməmişdir və İlahi cəzalar nəzərdə tutulmamışdır. Bu öncədən xəstəliyin mövcudluğunun görülməsinə dəlildir.
Amma ayənin əvvəlində ərə xəbərdarlıq edilir və onu kişi kimi qadın qarşısında məsuliyyətini yerinə yetirməyə mükəlləf etmişdir. Deməli ərin xəstə qadını tərk etməsinə icazə vermir. Elə buna görə Quran digər mərhələni məsləhət görür və bu başlanğıcı ərin tərəfindən həyat yoldaşı ilə yatağın ayrılmasına əmr edir. Bununla özlərinə etibar hissini yaratmaqla qorxuya hakim ola bilərlər. Digər tərəfdən bu nisbi və müvəqqəti ayrılıq qadının əri ilə həyatlarının davam etdirməsinə və cinsi meyillik yaranmasına səbəb ola bilər. Bu mərhələ də cavab vermədiyi halda, üçüncü həlli yoluna icazə verir. (və izribuhunnə). Bu həll yuxarıda verilən izahatlarla əlaqədardır. Ruhi xəstliklər (mazoxizm və mazoşizm) cəmiyyətdə, xüsusilə evli qadınlar arasında yayılmışdır.
Deyildiyi kimi ayənin bu hissəsi cəmiyyətin məhdud təbəqəsinə şamil edilir:
A) O cütlərə aiddir ki, problemləri vardır, yəni bütün qadın və kişiləri əhatə etmir.
B) O cütlərə aid edilir ki, burada qadın özünü bu ailənin gedişi ilə həmahəng hesab etmir. (etiraz edir). Yəni yenə də problemli cütlərin hamısını əhatə etmir.
C) Deməli bu ayə qadını xəstə olan kişilərə aid edilir və bu xəstlik ucbatından ailə əlaqəsində uyğunsuzluq göstərir:
1- Ya ər ədəbsizlikdən çəkinir amma ailənin mövcud qeyri- sağlam vəziyyəti qarşısında acizdir.
2- yaxud öz və həyat yoldaşının hüquqlarına ədəbsizlik (kobudluq) və təcavüzə əl atmaqla mövcud ailəsinin yaxşılıq və nizamlanmasına məcbur olur.
Amma Qurani Kərim bir çox ayələrdə kobudluğu qadağan etmişdir. Bu ayədə belə buyurur: zorakılıq etməyin. Zorakılıq kobudluqdan olduğundan buradan zülm başa düşülür. (6) Bunu da qadağan etmişdir. Quranın baxışına əsasən qadın da kişi də haqla birlikdə olmalıdırlar. Deməli rəftarları zərərsiz olmalıdır: ziyan verməməli və ziyan görməməlidirlər. Fayda verməli və fayda görməlidirlər. Deməli, əgər Quran ümumi əsl yol göstərmələrə zidd yol göstərərsə ziddiyyət yaranacaqdır. Yenə də haqdan savayı təklif olmadığından, kişiyə haqq olmayan əmr verilmir ki, ona ziyan yetirsun. (6) Buna görə kişiyə qadını cəzalandırmağa icazə vermir. Qadının hüquqlarına təcavüz etməyə icazə vermir. O öz vəzifəsini bilir ki, qadının hüquqlarına riayət etməli və bu hüquqları müdafiə etməlidir. (kişilə qadınlar üzərində ixtiyar sahibidirlər.)
“Zərb” sözü Qurani- kərimdə müxtəlif mənalarda işlədilmişdir:
«اضْرِب بِّعَصَاکَ الْحَجَرَ»
“Musaya xitab edərək, buyurur: Əsanı daşa vur!”,
«ضَرَبْتُمْ فِی الأَرْضِ»
“Yer dəyişmə, səfərə çıxma”,
«ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ»
“Allah yolunda qədəm qoymaq”,
«ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ»
“Zillət möhrü onlara vurulmuşdur” və
«کَذَلِکَ یَضْرِبُ اللّهُ الأَمْثَالَ»
“Misal çəkmək” mənalarında işlədilmişdir.
Amma iki ayədə ruhlandırmaq mənasındadır: Bəqərə surəsi ayə 72. Deməli bir kəsin qətlini gizlətmək istəyirdilər, buyurur: inəyin sümüyünü ölüyə vurun! Belə etdiklərindən , Allah ölünü diriltdi. Bu ayədə “zərb” İnfal surəsinin 50- ci ayəsində olan vurmaq mənasında deyil. Bu ruh vermək işi yenidən həyat vermək mənasındadır. Nisa surəsinin 34- cü ayəsi də belədir. Quranda zərb” sözü on dörd mənada işlədilmişdir.
Buradan anlaşılır ki, “zərb” müəyyən hədəfə çatmaq üçün bir əməldir. İndi bu ayədəki onları vurununun nə demək olduğunu anlamaq lazımdır. Məlum olduğu kimi burada məqsəd qadının həyatdan ləzzət alması və istəyə gətirilməsidir. (qadının və kişinin hüquqlarına hörmətlə birlikdə). Əgər burada məqsəd qadını döymək və cəza verməkdirsə, həm qadının hüquqları taptalanmış olur həm də kişinin. Bu da Quranın qaydalarına ziddir. Deməli burada “və izribunnə” cümləsində məqsəd qadının həyata meylinin və ləzzətinin yaranması üçün hərəkət vermək deməkdir. Burada hərəkət vermək mənasında olduğundan, kobudluq öz adi mənasını itirir. Bir növ şövqə gətirmək fənni və şövqə gəlmək mənasını verir və müştərək və cinsi həyatda xoşbəxtlikyi hər iki tərəf üçün təkmilləşdirir.
Daha sonra buyurur: Sizə itaət etdikdə isə onlara zülm etməyin! Yəni itaətsizlik bərtərəf olduqdan sonra ər hərəkəti davam etdirməməlidir. Yoxsa bundan sonra əsl hədəfdən xaric olar və kobudluqla əvəz olar. Kobudluqun hədəfi azltma, təhqir və dağıtma olduğundan, bu iş qadın və kişinin haqlarının ziddinədir. Onu qadağan etmişdir. Bəs ailə mühitində və yataqda kobudluq eşq və məhəbbətin izhar olunması ilə olmalıdır. Əgər belə olarsa iki tərəf tam ləzzət alacaqdır. Haqla məhkəmlənirlər. Güc özünə yer tapmır və kobudluq tamamilə aradan gedir.
Bu bir ayənin düzgün təfsiridir?
Qısa cavab
Бу суалын хүласә ҹавабы јохдур. Изаһлы ҹавабы сечин.
Ətreaflı cavab
“Və izrubunnə” cümləsi (nisa surəsi, ayə 34) haqqında tərcümə və ya təfsirlərdə “ruhlandırmaq” ya “şövqə gətirmək” mənasında olması barəsində heç bir sənəd və tərcümə yoxdur. Deyilən sözlər və şahidlər bunun əksini göstərir:
- “Zərb” sözü ərəb dilində vurmaq mənasındadır.
Bu sözün əsas və ilk mənası fiziki vurmaqdır. Bəlkə şərait və qərinələrin mövcud olması ilə digər mənalar kəsb edə bilər. Məsələn:
«کذلک یضرب الله الامثال»
“Allah belə misallar çəkir” [1] ayəsində “misal” qərinəsi ilə başa düşülür ki, məqsəd misal çəkmək və ya misal vurmaqdır. Fiziki vurmaq deyil. Məsələn:
«ضربت علیهم الذلة»
“Onlara zillət damğası vurulmuşdur”[2] ayəsində zillət sözü möhr vurmağın qərinəsidir. Digər nümunələr də bunlar kimidir.
- “Və izribunnə” cümləsində fiziki vurmağın olmamasına dair aşkar qərinə yoxdur.
Amma sizin qeyd etdiyiniz məqam və tərtibə riayət qərinəsi, qeyd etmək lazımdır ki, aldığınız nəticə əsas mənaya ziddir. Əgər “ruhlandırmaq və şövqə gətirmək” sözlə olarsa, eşq və məhəbbətin söylənməsi ilə baş verərsə, bu “Fəizuhunnə” sözündə işlədilmişdir. Bundan sonra ki, bu metod və həmçinin növbəti mərhələ ki, yataq yerinin ayrılması idi, cavab verilməlidir ki, ona yenidən qayıtmağın mənası yoxdur.
Əgər “ruhlandırmaq və şövqə gətirmək” qeyri- kəlami yolla məsələn: hədiyyə verməklə və bunun kimi işlərlə olarsa, bu da tərtibə riayətə ziddir. Çünki yatağın ayrılmasından sonra ki, bu bir növ kobudluqdur, hədiyyə vermək və ya digər bunun kimi işlər əbəs iş olacaqdır.
- Bədəni tənbih burada- fiqhdə deyildiyi kimi mülayim və yavaş olmalıdır ki, yaralanma və sınmaya nə də bədənin göyərməsinə [3] səbəb olmasın.
Çünki bədəni tənbihdə məqsəd ailə əlaqələrinin davamı və ailə əlaqələrinin isti saxlanmasıdır. Amma bu o demək deyil ki, vurmaq qadının həyata meylə gətirmək mənasındadır.
- Quran baxımından zülm, sitəm və təcavüz qadağan edilmişdir. Amma hər kobudluq zülm deyil.
Məsələn: haqqın müdafiyəsi üçün müharibə və qan tökmək [4] kobudluqdur, amma zülm deyil. Buna görə zülmü qadağan edən ayələrdən burada istifadə etmək olmaz ki, hər kobudluq zülmdür.
- Quran “və izribunnə” cümləsinin və həmin nəticə ki, itaətdir, bunların ardınca buyurur: “qadınlara zorakılıq göstərməyin” ayənin bu hissəsindən o nəticəyə gəlmək düzgün deyil ki, Qurana görə bədəni tənbih heç bir vəchlə caiz deyil və “və izribunnə”- də məqsəd fiziki vurmaq deyil.
Burada məqsəd nəticənin hasilindən sonra həddinizi aşmayın və bu işi davam etdirməyin ki, bu halda qadına zülm etmiş olarsınız.
- Qeyd edildiyi kimi bu ayə xəstəliyin müalicə olunması üçündür.
Psixoloqlar inanırlar ki, bu gün bir çox qadın mazoşizm (əziyyət istəyi) xəstəliyinə tutulmuşdur. Əgər bu hal onlarda şiddətlənərsə yeganə çıxış yolu müxtəsər fiziki tənbihdir. [5]
Bu Quranın möcüzələrindən biridir ki, bu xəstəliyin şiddətli və zəif olması ilə əlaqədar mərhələlər riayət edilmişdir. İbtida söz və nəsihət şəkilində, daha sonra xəstəlik şiddətlənərsə və nəsihət cavab verməzsə, bir növ küskünlük və etinasızlıq, daha çox şiddət halında müxtəsər bədəni tənbihi məsləhət görmüşdür. Baxmayaraq ki, əgər fəəzribunnədə məqsəd bədəni müxtəsər tənbih deyilsə, bu xəstəlik özünün ən yüksək və şiddətli vəziyyətində müalicə olnmadı.
- Əgər bu növ davranış kobudluq olması dəlili ilə qəbul edilmirsə, necə “yataqınızı ayırın” bir növ kobudluq olduğu halda və əvvəlki mərhələdədir, qəbul etdiniz?
Özünüz qeyd etdiniz ki, yatağın ayrılması kişidə özünə etimadın yaranması və yaranmış vəziyyətdə qorxuya hakim olmasına görədir. Mütləq bədəni tənbih də bu hədəfin təmin edilməsi üçün diqqət mərkəzində olacaqdır.
[1] - Rəd surəsi, ayə 17.
[2] - Ali- İmran surəsi, ayə 112.
[3] - Təfsire nümunə, cild 3, səh 415.
[4] - Tövbə surəsi ayə 36. “Müşriklərin hamısı sizinlə vuruşduqları kimi, siz də onlarla vuruşun!
«قاتلوا المشرکین کافة کما یقاتلونکم کافة»
[5] - Təfsire nümunə, cild 4, səh 415.
